You are here: Home » Mensenkennis voor leidinggevenden » Empathie; Zeven handvatten en zeven valkuilen

Empathie; Zeven handvatten en zeven valkuilen

Iedereen wil graag begrepen worden.

Het is prettig als anderen je onzekerheden, verantwoordelijkheden, frustraties of verlangens zien en erkennen.

Empathie betekent dat je je kunt afstemmen op de gevoelens, behoeften, wensen en verlangens van anderen. Het wordt gemakkelijker om empathie te ervaren wanneer je je kunt voorstellen hoe iemand zich voelt. Soms ontstaat empathie pas als je begrijpt wat de oorzaak is van bepaald gedrag.

Wanneer je je in de ander kunt verplaatsen, ervaar je begrip voor diens belangen, behoeften, verlangens en denkwijze. Dit begrip zorgt ervoor dat de ander zich gezien en gehoord voelt. Het draagt bij aan een goede verstandhouding, een bereidheid tot samenwerking en meer openheid. Door een empathische houding ontdek je wat er écht speelt bij mensen, waardoor je samen beter tot oplossingen kunt komen. Empathie is een belangrijk aspect van emotionele intelligentie.

Handvatten om empathie te kunnen ervaren in een gesprek:

Handvat 1: Lichaamstaal waarnemen

Non-verbale communicatie zegt vaak veel over iemands gevoelens. Wanneer iemand opgewekt een praatje maakt, heeft diegene het blijkbaar naar zijn zin. Wanneer iemand met een nors of vermoeid gezicht zijn verhaal doet, krijg je een heel andere indruk.

Gezichtsexpressie, stemgebruik, oogopslag, lichaamshouding en manier van lopen laten zien wat iemand voelt. Soms is de expressie niet congruent met de woorden. Iemand kan bijvoorbeeld zeggen dat het goed gaat, maar een vermoeide of verdrietige uitdrukking hebben.

Handvat 2: Contact maken

Contact maken is de eerste fase van een gesprek. Dit bestaat uit oogcontact en vaak een hand geven. Tijdens het contact toon je belangstelling en neem je de ander waar. Dit doe je door vragen te stellen en aandachtig te luisteren.

In deze fase kun je het gesprek luchtig beginnen door bijvoorbeeld over het weer, de reis of een recente vakantie te praten. Dit stelt de ander op zijn gemak en zorgt voor een ontspannen start.

Handvat 3: Benoemen wat opvalt

Tijdens het gesprek merk je bepaalde dingen op, vooral als je geoefend bent in waarnemen. Hoe zit de ander erbij? Ontspannen, gespannen, neutraal, afwachtend of misschien onverschillig?

Vooral als iemand zich anders gedraagt dan je gewend bent, is het belangrijk dit te benoemen. Stel dat iemand normaal gesproken het hoogste woord voert, maar nu opvallend stil is. Als je de persoon goed kent, merk je sneller op wanneer er iets aan de hand is. Door dit op een open manier te benoemen, geef je de ander de kans om zich gezien en gehoord te voelen.

Handvat 4: Gevoelens en emoties benoemen

Het is een kunst om onder woorden te brengen wat de ander voelt. Bijvoorbeeld: “Dat moet wel heel moeilijk voor je zijn geweest” of “Dat is vast een teleurstelling voor je.”

Veel mensen vinden het lastig om over gevoelens te praten. Soms denken ze dat het beter is om het onderwerp te vermijden in de hoop dat het vanzelf verdwijnt. Maar terwijl jij er niet meer aan denkt, blijft de ander ermee zitten.

Wanneer iemand boos is, probeer dan het achterliggende gevoel te begrijpen. Boosheid kan voortkomen uit machteloosheid, frustratie, onmacht of verdriet.

Empathie is makkelijker wanneer je zelf een vergelijkbare situatie hebt meegemaakt. Dat betekent niet dat je moet meelijden of gevoelens moet overnemen. Mocht dat toch gebeuren, dan kan dat een teken zijn dat je je eigen pijn nog niet volledig hebt verwerkt.

Handvat 5: Ruimte geven

In een gesprek geef je de ander de ruimte om zijn gevoelens en gedachten te uiten. Dit doe je onder andere door stiltes te laten vallen. Hierdoor voelt de ander zich vrij om iets moeilijks te delen.

Je kunt je waardering uitspreken voor het vertrouwen dat iemand in je stelt. Dit nodigt de ander uit om openhartig te zijn. Ook door rust en het gevoel van tijd uit te stralen, creëer je ruimte voor de ander.

Handvat 6: Je verplaatsen in de ander

Vat samen wat de ander vertelt en benoem de gevoelens die daarbij zichtbaar worden. Je kunt letterlijk zeggen: “Ik kan me voorstellen dat je je zo voelt.” Hiermee laat je zien dat je de ander echt begrijpt en erkenning geeft aan diens gevoelens en gedachten.

Het is gemakkelijker om mee te voelen met een ander als je herkent wat iemand meemaakt, omdat je het zelf ooit hebt ervaren.  Als iemand verdriet heeft om het verlies van een dierbare en jij hebt dit ook meegemaakt, dan begrijp je wat de ander doormaakt. Als dat niet het geval is, moet je mee moeite doen om je in iemand zijn situatie te verplaatsen.

Handvat 7: Waardering uiten voor het vertrouwen in jou

Wanneer empathie een vast onderdeel is van je communicatie, zul je merken dat mensen het prettig vinden om zich gezien en gehoord te voelen. Daarnaast weet je dat mensen opbloeien wanneer ze waardering en vertrouwen krijgen.

 Valkuilen bij empathie

Iedereen heeft beperkingen, sociale onhandigheden of weerstand tegen het praten over gevoelens. Dit zijn enkele valkuilen bij empathisch handelen:

Valkuil 1: Te snel met oplossingen of adviezen komen

Soms ben je te veel gericht op het resultaat en gun je jezelf geen tijd om de ander de ruimte te geven. Veel mensen willen echter geen oplossing, maar gewoon gehoord en begrepen worden.

Valkuil 2: Belemmerd worden door sterke normen en waarden

Opvattingen zoals “Je moet jezelf redden” of “Niet zeuren, gewoon aanpakken” kunnen in de weg staan. Uit deze normen en waarden komen oordelen voort dat gevoelige mensen watjes zijn. In dat geval bestaat de kans dat je niet inleeft, maar dat je oplossingen gaat bedenken of advies gaat geven.

Valkuil 3: Denken dat je niet mag confronteren

Empathie betekent niet dat je het overal mee eens moet zijn. Empathie betekent niet dat je iemand niet mag confronteren of niet meer mag optreden.  Je kunt begrip hebben voor iemands situatie en tegelijkertijd duidelijke grenzen stellen, bijvoorbeeld als leidinggevende. Door empathie kun je zacht zijn ten aanzien van de persoon en zijn problemen en tegelijkertijd zakelijk zijn op zakelijke verwachtingen.

Valkuil 4: De verantwoordelijkheid van de ander overnemen

Het is verleidelijk om iemand te willen helpen, vooral als diegene zich hulpeloos opstelt. Maar door andermans problemen op te lossen, ontneem je hun de kans om zelf verantwoordelijkheid te nemen. Door anderen hun eigen uitdagingen te ontnemen blijven ze zich hulpeloos voelen. Als je de neiging hebt om anderen te “redden” en voor hen te zorgen, dan voelt het misschien heel egoïstisch om dit te begrenzen, maar het betekent niet dat je de ander aan zijn lot over laat, maar dat je iemand helpt om zijn eigen verantwoordelijkheid te nemen.

Valkuil 5: Emoties uit de weg gaan

Sommige onderwerpen, zoals ziekte of verlies, vinden we ongemakkelijk. Hierdoor kunnen we geneigd zijn om stiltes op te vullen of zaken te relativeren. Maar echte empathie vraagt dat je ongemak verdraagt en ruimte laat voor gevoelens. We zijn het niet gewend om in onze cultuur gevoelszaken te benoemen. Dus er zal altijd een mate van spanning zijn wanneer je iets gaat benoemen. Dat moet je zien uit te houden.

Je kunt je pas inleven in iemand zijn gevoelens als je ook je eigen gevoelens erkent. Als je rationeel bent en geen idee hebt hoe je moet voelen zul je moeite hebben om je gevoelsmatig te verplaatsen in een ander. De meeste mensen zijn goed in staat bijvoorbeeld hun eigen verdriet te dragen.  Je kunt het verdriet niet oplossen voor een ander.

Valkuil 6: Doen alsof

Luisteren zonder echt betrokken te zijn, werkt niet. Luisteren is een oppervlakkige vaardigheid. Mensen voelen het wanneer empathie niet oprecht is.

Valkuil 7: Het “lijden” van de ander overnemen

Mensen met een sterk ontwikkeld inlevingsvermogen trekken vaak verhalen van anderen aan. Dit is een mooie kwaliteit, maar kan ongezond worden als je erin blijft hangen en zelf lijdt onder de emoties van anderen. De uitdaging is om een balans te vinden tussen geven en ontvangen. Als je te veel ingesteld bent op anderen dan vergeet je ook wie jij bent, wat je denkt, voelt, vind en wilt.

 

Empathie als onderdeel van emotionele ontwikkeling

Empathie is geen vaardigheid die je in één keer leert. Het is het resultaat van emotionele ontwikkeling. Eerst is het belangrijk inzicht te krijgen in je eigen normen, waarden en oordelen over emoties.

Wie zijn eigen gevoelens goed kent en accepteert, kan zich gemakkelijker in anderen verplaatsen. Je kunt pas echt met anderen verbinden als je eerst verbonden bent met jezelf. Dit verbetert niet alleen de kwaliteit van je relaties, maar draagt ook bij aan je emotionele en lichamelijk.

Copyright: Marja Postema Emotionele Intelligentie Academie

Wil je meer leren over empathie en voelen?

Wil je jouw emotionele intelligentie ontwikkelen?

Wil je jouw relaties verbeteren?

Ik, Marja Postema, help je graag met individuele coaching 

Neem contact op via het contactformulier en we kijken samen wat de beste aanpak voor jou is.
Een intake-, kennismakingsgesprek is gratis.

 

OPLEIDING EMOTIONEEL MEESTERSCHAP

Voor iedereen die al bezig is met bewustwording en persoonlijke ontwikkeling.

Voor iedereen die behoefte heeft aan verdieping, verheldering en het oplossen van hardnekkige patronen.

Voor iedereen die meer wil bereiken met behulp van emotionele intelligentie

De opleiding is geaccrediteerd door verschillende beroepsverenigingen.

Meld je aan via het contactformulier voor een gratis intake/kennismakingsgesprek

 

Zowel de coaching als de opleiding is in Amersfoort.

 

INTERESSANT ARTIKEL? Wil je het delen met je netwerk?

Marja heeft dertig jaar ervaring in het begeleiden van mensen bij de ontwikkeling van hun Emotionele Intelligentie en het loskomen van vroegkinderlijk trauma. Zij is auteur van het boek 'Emoties wat moet ik ermee?' en 'ABC van 15 emoties'. Marja heeft een effectief stappenplan ontwikkeld dat je helpt om emoties beter te herkennen, te accepteren en te uiten. Ze is getrouwd, heeft een volwassen dochter en woont en werkt in Amersfoort.

https://www.omgaanmetemoties.nl