Disfunctionele copingstijlen
Een ACT-behandeling vertrekt vanuit de thema’s creatieve hopeloosheid en controle. Controle wordt gezien als de manier waarop mensen tevergeefs proberen hun gedachten, emoties, lichamelijke sensaties, het gedrag van anderen en omstandigheden te beheersen.
Een belangrijk onderdeel van ACT is het inventariseren van wat cliënten tot nu toe hebben ondernomen om problemen, moeilijke situaties, lastige mensen en emoties het hoofd te bieden—pogingen die vaak niet het gewenste effect hebben. Denk aan piekeren, emoties onderdrukken, perfectionisme, jezelf steeds moeten bewijzen of vermijdingsgedrag.
Wat wil je vermijden?
Wat wil je vermijden?
Vermijding draait meestal om emoties die je liever niet wilt voelen, of situaties met mensen die je uit de weg gaat—zoals iemand aanspreken, grenzen stellen of voor jezelf opkomen. Je denkt dat je het leven zo makkelijker maakt, maar in werkelijkheid beperk je jezelf: je ervaart minder, groeit minder, en ontwikkelt minder eigenwaarde. Op de lange termijn werkt vermijden niet bevredigend. Je laat jezelf in de steek, omdat je geen verantwoordelijkheid neemt voor je verlangens, je grenzen en je plek in het leven. Je laat ook anderen in de steek, omdat je geen moeite neemt jezelf kenbaar te maken.
Vermijding kan zich op verschillende manieren uiten:
- Bepaalde situaties of mensen uit de weg gaan.
- Conflicten vermijden door je aan te passen of ‘voor de lieve vrede’ te zorgen.
- Op de achtergrond blijven, je inhouden, niet zeggen wat je denkt, wilt of voelt.
- Geen grenzen aangeven of geen “nee” zeggen.
- Jezelf voor de gek houden door problemen te bagatelliseren of te rationaliseren. Je zegt tegen jezelf dat het allemaal wel meevalt, dat je tevreden moet zijn, dat het geen zin heeft om iets te veranderen, of dat het toch niet lukt.
Wat je eigenlijk vermijdt, is de angst en spanning die je zou voelen als je in actie kwam.
Zelfonderzoek
Sta eens stil bij de volgende vragen:
- Wat heb je tot nu toe gedaan om van je problemen af te komen of om moeilijke gedachten, emoties en lichamelijke ongemakken niet te hoeven voelen?
- Wat heeft vermijden je opgeleverd, en wat heeft het je gekost?
- Welke normen, waarden, innerlijke regels of ‘van alles moeten, liggen ten grondslag aan jouw gedrag?
Wat waren de motto’s in het gezin waarin je opgroeide? Denk bijvoorbeeld aan:
- Ik moet sterk zijn.
- Ik moet overal tegen kunnen.
- Emoties zijn een teken van zwakte.
- Ik ben verantwoordelijk voor anderen.
- Ik moet aardig gevonden worden.
- Ik mag niet klagen, niet zeuren, niet egoïstisch zijn.
- Ik ben niet goed genoeg.
- Ik moet positief blijven.
Vechten en vluchten helpen niet meer
Een belangrijk principe binnen ACT is het stimuleren van creatieve hopeloosheid. Het besef dat je oude strategieën niet tot bevredigende oplossingen leiden, geeft vaak een gevoel van hopeloosheid—maar dat vormt juist de basis voor acceptatie en motivatie.
Je kunt jezelf de vraag stellen: Zijn mijn strategieën werkelijk helpend geweest? Misschien werkten ze op de korte termijn, omdat ze spanning of angst verminderden. Maar op de lange termijn zijn het vaak disfunctionele copingmechanismen. Vermijding leidt tot isolatie, en vechten of aanvallen duwt mensen juist verder van je af.
Hoe zou jij het gevoel van vastlopen verwoorden? Denk aan beelden zoals: vastzitten, klem zitten, in een kuil vallen, verdrinken, watertrappelen, stuiteren, oplossen of vervagen.
Wat nu? Een nieuw perspectief
Een nieuw perspectief ontstaat wanneer je inzicht krijgt in je eigen coping stijlen, de onderliggende waarden en normen, en hoe je probeert te voldoen aan verwachtingen. Dit inzicht leidt tot bewustwording en acceptatie van een falend innerlijk systeem. Je ontdekt hoe je je leven tot nu toe hebt geleid, wat je dat heeft opgeleverd, maar ook wat je hebt gemist.
Acceptatie is het onvoorwaardelijk toelaten van alles, maar dan ook alles wat je denkt, voelt en ervaart, omdat dit nu eenmaal hoort bij de persoon die je bent en het leven dat je leidt. Acceptatie is de ultieme omhelzing van het leven zelf, met alle angst, pijn en narigheid die daarbij hoort.
Uit: Time to ACT!
Vragen die kunnen helpen:
- Wat staat er tussen jou en het aangaan van een nieuw perspectief?
- Wat weerhoudt je ervan om in actie te komen?
- Hoe ziet jouw vermijden of vastzitten eruit? Hoe voelt dat?
- Welke innerlijke stemmen of delen bemoeien zich hiermee
Gedachten waarnemen
Het is waardevol om je gedachten af en toe ter discussie te stellen—vooral als je aannames doet over anderen of situaties alsof het absolute waarheden zijn. Sta stil bij hoe je denkt: over anderen, over jezelf.
Mindfulness helpt hierbij. Het betekent met geconcentreerde aandacht observeren wat er in je gebeurt: gedachten, emoties, impulsen en lichamelijke gewaarwordingen. Het maakt niet uit of het prettig is of niet. Door stil te staan bij wat er is, leer je jezelf beter kennen.
Je zelfbeeld in beeld brengen
De gedachten die je over jezelf hebt, vormen je zelfbeeld. Maar zijn deze gedachten ook waar? Denk aan: “Ik ben niet interessant” of “Ik weet het nu eenmaal beter.” Sommige mensen zijn geneigd om negatief te denken (“Dit gaat niet goed, het lukt toch niet”), terwijl anderen juist positief denken.
Van zelfkritiek naar zelfcompassie
Het is slopend om voortdurend te vechten voor een perfect imago. Het is uitputtend om niet gewoon mens te mogen zijn: iemand die soms geen zin heeft om te helpen, die zich wel eens leeg voelt, jaloers is, of ongezond wil eten.
Zelfcompassie betekent: vriendelijk zijn voor jezelf in plaats van streng en veeleisend. Dat je mag uitrusten, mag falen, mag genieten. Je hoeft jezelf niet groter of kleiner voor te doen dan je bent.
Mijn eigen-wijze aanpak
In mijn coaching werk ik vanuit een holistische visie: lichaam, denken, voelen en gedrag zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Een ander belangrijk uitgangspunt is dat veel van de problemen die we in ons dagelijks leven tegenkomen, te maken hebben met overtuigingen die in het verleden, vaak onbewust, zijn gevormd.
Ik help je inzicht te krijgen in de invloeden die jouw persoonlijkheid hebben gevormd. Via biografisch werken word je je bewust van je ‘innerlijke routeplanner’—het systeem dat al in je vroege levensfase is ontstaan. Als je weet wat je drijft, kun je nieuwe keuzes maken, andere gedragingen aannemen en anders omgaan met anderen.
Daarnaast werk ik praktisch. Je krijgt eenvoudige opdrachten om nieuw gedrag meteen te oefenen. Zo werken we aan zowel diepere patronen als concrete oplossingen.
Iedereen heeft gevoelens—jij ook
Als mens zijn we gevoelswezens. Vanaf onze geboorte communiceren we via gevoelens: huilen, lachen, schreeuwen. Toch leren we gaandeweg onze gevoelens te onderdrukken of weg te redeneren. Maar gevoelens zijn essentieel: ze verbinden ons met anderen, zowel privé als op het werk. Zo kunnen gevoelens van onzekerheid ervoor zorgen dat je je inhoudt en gevoelens van irritatie kunnen relaties verstoren. Dat is lastig, maar wat nog lastiger is, je kunt gevoelens niet deleten. Het beste wat je kunt doen is de taal van deze gevoelens leren begrijpen, dan krijg je er vat op en kun jij je gevoelens besturen. Op die manier kun je voorkomen dat ze jouw functioneren belemmeren. Je leert gebruik te maken van de kracht van emoties en leert emoties te ervaren als een natuurlijk onderdeel van mens zijn.
Methodieken
Ik maak gebruik van verschillende methodieken, waaronder Voice Dialogue. Hierbij leer je je gedachten herkennen als onderdeel van verschillende innerlijke stemmen of persoonlijkheden. Bijvoorbeeld: de Innerlijke Criticus die je streng toespreekt, of de Doemdenker die rampscenario’s bedenkt. Je leert de regie nemen over deze delen, in plaats van dat zij jou regeren.
Gratis kennismaken
Ik nodig je van harte uit voor een gratis kennismaking. In een eerste gesprek verkennen we samen of ik de juiste coach ben voor jouw vraag. We kijken of het klikt—een essentiële voorwaarde voor succesvolle coaching—en bespreken jouw leervraag.
Woon je verder weg? Dan is online coaching ook mogelijk.
Ik wil graag gratis kennismaken
