You are here: Home » Artikelen over angst » Hoe kun je schaamte overwinnen?

Hoe kun je schaamte overwinnen?

Schaamte is een vorm van sociale angst; je bent bang om afgewezen te worden, omdat je niet voldoet aan bepaalde sociale normen en waarden. Bij schaamte gaat het om een negatieve beoordeling van jezelf. Je kunt je overal voor schamen: je lichaam, je afkomst, je faalangst, je gedachten, je boosheid, je oordelen of je onhandige gedrag. Veel mensen schamen zich voor gevoelens van onzekerheid, verlegenheid, hooggevoeligheid en angst, of voor wat ze willen, denken of doen.

Gedachten die voortkomen uit schaamte: Door schaamte kun je bijvoorbeeld gedachten hebben zoals: “Ik heb iets vreselijks gedaan,” of “Wat zullen ze wel niet van me denken? Hoe stom was dat van mij.” Deze gedachten versterken het gevoel van schaamte en kunnen leiden tot zelf-afwijzing.

Uiting van schaamte

Schaamte uit zich vaak doordat je je bekeken en beoordeeld voelt. Hierdoor kun je rood worden, je klein voelen en het liefst willen wegkruipen om onzichtbaar te zijn. Schaamte- en schuldgevoelens worden vaak met elkaar verward. Bij schuldgevoel wil je iets goedmaken voor een fout, terwijl schaamte gaat over wie je bent. Schaamte tast je eigenwaarde aan, omdat je je schaamt voor eigenschappen die je liever niet had gehad. Je wilt niet zijn die je bent. Dat is een onmogelijk streven.

Schaamte is een pijnlijke emotie

Schaamte is een pijnlijke en onaangename emotie, omdat je jezelf als persoon afwijst. Je voelt dat je niet voldoet aan de normen en waarden van de groep waartoe je behoort, of waar je graag bij zou willen horen. Dit gevoel kan je behoorlijk in de weg zitten.

Schaamte is beïnvloed door waarden en normen uit je kindertijd

De normen en waarden die je in je kindertijd hebt meegekregen, beïnvloeden je sterk. Schaamte- en schuldgevoelens helpen je om je aan te passen aan de groepsnorm, wat tot op zekere hoogte nuttig is. Maar als het afwijken van die norm wordt gezien als totale afwijzing, kan dat je autonomie en persoonlijke ontwikkeling belemmeren.

Zo kan er een verbod liggen om je eigen gang te gaan, omdat anderen helpen het hoogste goed is. Doe je dat niet, dan ben je geen goed mens. Alleen al de gedachte dat je zin hebt om lekker lui te gaan bingewatchen, kan leiden tot schaamtegevoelens. Wanneer je wilt voldoen aan een beeld, waarvan je het idee hebt dat je daaraan zou moeten voldoen, kun je voorbijgaan aan wie je bent en hoe jij je leven vorm wilt geven. Wanneer er een groot verschil tussen is wie je bent en wie je zou moeten zijn, kan dat voortdurend aan je knagen. Je identiteit staat ter discussie. Dat maakt schaamte tot een pijnlijkere emotie.

Schaamte en het onmogelijke gevecht van zelfontkenning

Stel dat je nogal gevoelig bent, maar je bent opgegroeid in een gezin waarin rationeel zijn hoog in het vaandel staat. Alle gezinsleden staan praktisch en rationeel in het leven, behalve jij. Je wilt niet dat mensen zien dat je gevoelig bent, omdat je niet gezien wilt worden als iemand die zwak is. Met andere woorden zo wil je niet zijn. Je wilt niet een gevoelig persoon zijn. Dat werd vanuit de familiewaarden als zwak of labiel gezien. Je wilt rationeel overkomen. Hiermee zet je jezelf klem, want dat is praktisch onmogelijk, tenzij je goed kunt acteren. Waarschijnlijk ga je blozen of stotteren wanneer een rationele inbreng van je verwacht wordt.

Het gevecht met jezelf

Wanneer je bepaalde eigenschappen afwijst, zoals gevoeligheid, maak je het moeilijk voor jezelf. Door je te schamen voor je gevoeligheid maak je het extra moeilijk voor jezelf. Dat je gevoelig bent in bepaalde situaties is lastig, maar wanneer je dit wilt verbergen, omdat je je ervoor schaamt, wordt het dubbel lastig. Schaamtegevoelens ontstaan omdat je jouw gevoelig zijn veroordeeld.  Niemand mag het zien. Daardoor ga je situaties en bepaalde mensen vermijden of ga je je zo onopvallend mogelijk gedragen. Dat kost veel energie en zorgt ervoor dat je voortdurend op je hoede bent.

Wanneer schaamtegevoelens gaan overheersen in je dagelijkse doen en laten, kan dit destructief zijn voor jezelf, omdat je jezelf afwijst en veroordeelt vanwege bepaalde eigenschappen of vanwege jouw hele persoon. Je wilt bijvoorbeeld absoluut niet dat mensen zien dat je gespannen bent, dat je onzeker of verlegen bent. Dat kan zo ver gaan dat je jezelf gaat verbergen. Je gaat je isoleren van de wereld. Je laat jezelf letterlijk zo min mogelijk zien. Het gevolg is uiteindelijk dat je nooit ontspannen kunt zijn en je kunt nooit helemaal jezelf zijn. Door jezelf te verbergen zeg je tegen jezelf dat je het niet waard bent om te bestaan, vanwege jouw gevoeligheid. Besef je wat je daarmee tegen jezelf zegt? Niemand vraagt van je om jezelf te verbergen.

Existentiële schaamte

Existentiële schaamte betekent dat je je schaamt voor het feit dat je bestaat. Dit kan voortkomen uit destructieve zelf-afwijzing en een gevoel van waardeloosheid en minderwaardigheid. Een kind dat vaak is bekritiseerd of niet gewenst was, kan deze gevoelens van existentiële schaamte ontwikkelen. Een kind dat door de moeder niet echt gewenst is en dit duidelijk liet merken tijdens het opgroeien, kan geleid hebben tot een gevoel van waardeloosheid en existentiële schaamte voor zijn/haar aanwezigheid. Existentiële schaamte isoleert je van het leven. Dat is een eenzaam bestaan.

De rol van de innerlijke criticus bij het activeren van schaamte

Schaamtegevoelens worden vaak versterkt door een innerlijke criticus, een stem die voortdurend afkeuring uitspreekt over wat je doet en wie je bent. De innerlijke criticus maakt je duidelijk dat je iets doms, stoms, onzorgvuldig, onnadenkends hebt gedaan. Dit zelfverwijt maakt het gevoel van schaamte nog erger.

Deze criticus is ontstaan in de kindertijd en heeft als doel je te beschermen tegen afwijzing, maar kan later destructief worden. Jouw Innerlijke Criticus is gevormd door de normen, waarden, eisen, verwachtingen en voorbeeldgedrag van je ouders. Als kind heb je de oordelen van je ouders aangenomen als waarheid.  Misschien waren ze erg prestatiegericht of vonden ze dat gevoelens zwak waren en moedigden ze je aan om het leven rationeel te benaderen. Misschien hadden ze weinig tot geen aandacht voor jou, waardoor je hebt geconcludeerd dat je er niet toe deed. Daarnaast zijn er ouders die niet in staat waren goed voor hun kinderen te zorgen door hun psychische- of verslavingsproblemen, waardoor je al jong in de rol van ouder zorg moest dragen voor een van je ouders.

De Innerlijke Criticus verwoord conclusies die je jong hebt getrokken:

  • Je bent een lastpost
  • Je bent een slet
  • Ik wou dat je nooit geboren was
  • Er komt niets van jou terecht
  • Je bent een watje

Zelfs als je je ouders niet meer ziet of niet meer leven, zijn hun stemmen in jou geïnternaliseerd.  De Innerlijke Criticus wil er zeker van zijn dat je opgewassen bent tegen aanvallen van buiten. Zijn intentie, is gek genoeg positief. Hoewel op den duur lijkt de Innerlijke Criticus een eigen leven te leiden vol met kritiek. Hij is niet in staat om te zien dat je deze vorm van bescherming niet meer nodig hebt. En zolang jij denkt dat deze stem de waarheid spreekt en er iets mis met je is, zit je gevangen in deze relatie. Het gevoel dat je geen recht hebt om te bestaan of om gelukkig te zijn, maakt je tot slachtoffer en vatbaar voor een destructieve vorm van schaamte.

Om verlost te worden van schaamte, moet je loskomen van de innerlijke criticus.

Dat loskomen is een proces van bewustwording. Lees het artikel: Hoe kom je van zelfkritiek af?

Door jezelf aan te vallen versterk je je eigen schaamte. Door je in jezelf terug te trekken lost de schaamte ook niet op, want je gaat ervan uit dat de schaamte terecht is. Vermijden is een vorm van ontkennen, terwijl je eigenlijk wel schaamte voelt.

Van zelfkritiek naar zelfcompassie

Is het niet tijd om een andere weg te kiezen, want wat heb je te verliezen?

Het negatieve oordeel over jezelf los te laten?

Het enige wat schaamte je oplevert zijn kritische gedachten en een totale afwijzing van wie je bent. Dat is wat schaamte doet. Je denkt dat de buitenwereld je afwijst, maar dat is totaal niet het geval. Je wijst jezelf af.

Hierin heb je een keuze! De keuze om van jezelf te gaan houden.

Hoe fijn zou het zijn als je je minder zou hoeven schamen?

Nooit meer die angst om je afgewezen te voelen.

Drie tips om meer zelfcompassie te ontwikkelen

 1. Bedenk elke dag een positieve affirmatie: Zeg bijvoorbeeld tegen jezelf: “Ik mag me onzeker voelen,” of “Ik ben waardevol zoals ik ben.”

Kies elke dag een zin die je voortdurend in jezelf zegt, de hele dag door. Zeg de zin thuis hardop als je naar jezelf in de spiegel kijkt. In het begin zul je moeite hebben om deze gedachten te geloven, omdat je zo vertrouwd bent met negatieve gedachten. Het is als een jong plantje, die moet je elke dag water geven.

2. Stop met dramatische uitspraken. Zeg niet langer: “Het wordt nooit iets met mij,”Ik ben nu eenmaal zwak”, maar maak een genuanceerd beeld van jezelf.

Op deze manier geef je jezelf geen kans om te groeien en te leren. Maak een genuanceerd beeld van jezelf. Vraag vrienden, kennissen en familie hoe ze jouw zien. Beschrijf je zelf; waar je goed in bent, wat anderen bewonderen, waar je tevreden over bent, karaktereigenschappen, kwaliteiten.

3. Stop met bedenken wat anderen van je vinden: Besef dat wat je denkt dat anderen van je vinden, vaak je eigen gedachten over jezelf zijn.

Ze zullen me wel een watje vinden. Ze zullen wel denken dat ik het niet kan. Ze vinden mij veel te gevoelig. Besef dat hetgeen je denkt, dat anderen denken, jij over jezelf denkt! Je kunt gewoonweg niet weten wat anderen denken! Je weet niet hoe mensen jou zien en ervaren. Dat denk je allemaal zelf.

4. Accepteer wie je bent met al je gevoeligheden en eigenaardigheden; Ontwikkel zelfliefde.

Misschien ken je iemand die liefdevol praat en kun je deze persoon in gedachten voor je zien. Hoe kun je op een hartelijke, vriendelijke manier begripvolle dingen tegen jezelf zeggen? Vraag een vriend(in) om met je mee te denken. Maak een lijst met liefdevolle opmerkingen die je tegen jezelf kunt zeggen in situaties waar je niet uit de verf kwam, iets bent nagelaten, je iets fout hebt gedaan of bent vergeten. Van die onhandige of onoplettende dingen die we allemaal wel eens doen.

Wordt het niet tijd om eindelijk eens te leven vanuit een positief zelfbeeld?

Door je familiegeschiedenis te onderzoeken, kun je helder krijgen welke loyaliteiten je belemmeren om jezelf te zijn. Als je wilt begrijpen waarom je steeds in dezelfde ongelukkige patronen terechtkomt, is het zinvol je te verdiepen in het verleden om je te bevrijden van oude loyaliteiten.

Ik, Marja Postema, help je graag d.m.v. individuele coaching 

Neem contact op via het contactformulier dan gaan we kijken wat voor jou  de beste aanpak is.

 

OPLEIDING EMOTIONEEL MEESTERSCHAP

Voor iedereen die bezig wil zijn met bewustwording en persoonlijke ontwikkeling.

Voor iedereen die behoefte heeft aan verdieping, verheldering en aan het oplossen van hardnekkige patronen.

Voor iedereen die vat wil krijgen op verschillende vormen van conditionering en loyaliteit

De opleiding is geaccrediteerd door verschillende beroepsverenigingen.

Meld je aan via het contactformulier voor een gratis intake/kennismakingsgesprek

 

Woon je te ver weg, maar wil je hier toch mee aan de slag? 

    Online cursus Ontspannen jezelf zijn.

Ik leer je allerlei beelden en ideeën over jezelf, die niet bijdragen aan jouw levensgeluk, los te laten.  Ik biedt je een stappenplan aan waar ik al meer dan 20 jaar mee werk en wat zijn effectiviteit heeft bewezen.

Lees meer over de  online cursus Ontspannen jezelf zijn

 

INTERESSANT ARTIKEL? Wil je het delen met je netwerk?

Marja heeft dertig jaar ervaring in het begeleiden van mensen bij de ontwikkeling van hun Emotionele Intelligentie en het loskomen van vroegkinderlijk trauma. Zij is auteur van het boek 'Emoties wat moet ik ermee?' en 'ABC van 15 emoties'. Marja heeft een effectief stappenplan ontwikkeld dat je helpt om emoties beter te herkennen, te accepteren en te uiten. Ze is getrouwd, heeft een volwassen dochter en woont en werkt in Amersfoort.

https://www.omgaanmetemoties.nl