Module 2 van de Basisopleiding Emotioneel Meesterschap voor professionals bestaat uit 2 losse dagen
Bijna alle manieren die maken dat emoties niet meer vrij door je heen kunnen stromen, zijn verbonden met het verleden. Psychiater Wilhelm Reich (1897 – 1959) ging ervan uit dat we al jong gedrag ontwikkelen dat onze natuurlijke impulsen en emoties onderdrukt om onze kwetsbaarheid te beschermen en om ons geaccepteerd te voelen in de omgeving waar we opgroeien. Hij noemt deze beschermingsstrategieën karakterstructuren, die zich uiten in gedrag, denkbeelden, omgaan met gevoelens en in het lichaam.
Reich onderscheidt een flexibele bescherming van een rigide. Iemand met een flexibele bescherming heeft bescherming tot zijn beschikking, maar kan die ook laten vallen. Iemand met een rigide bescherming ervaart deze bescherming als zichzelf. Hij of zij denkt: ‘dat ben ik’. Daardoor ben je de gevangene van je eigen bescherming.
De functie van bescherming is het buitenhouden van emotionele pijn, kritiek, vernedering en afwijzing.
Bij een rigide bescherming is de prijs hiervoor hoog; je kunt niet meer echt genieten en spontaan zijn, je vervreemd van jezelf, je hebt moeite om je te verbinden of je verliest jezelf in de ander. Wanneer je gedrag bepaald wordt door een beschermingsstrategie, kun je niet volledig jezelf zijn, waardoor je ook niet geheel tot je recht komt.
De theorie van de karakterstructuren gaat er vanuit dat in iedere ontwikkelingsfase het kind bepaalde behoeftes heeft. Als deze behoeftes niet of onvoldoende worden bevredigd, zal het kind een strategie ontwikkelen om met de pijn van het gemis om te kunnen gaan.
.
Bewustwording: Van automatisme naar vrije keuze
Omdat beschermingsstrategieën al jong zijn ontwikkeld, ontstaat dit gedragspatroon onbewust. Je denkt dat je echt zo bent en dat je geen keuze hebt. De theorie over deze beschermingsstrategieën is een middel om inzicht te krijgen in jouw beschermingsgedrag en in de achterliggende drijfveren. Door bewustwording kun je leren het gedrag als een bescherming te zien, dat je kunt inzetten wanneer het nodig is. Dan heb je een keuze.
Veel mensen hebben van elke structuur wel iets, maar het is ook mogelijk dat één structuur eruit springt.
Het is voor je persoonlijke en professionele ontwikkeling belangrijk om inzicht te krijgen in je beschermingsstrategieën, omdat ze je duidelijk kunnen maken hoe ze jou belemmeren bij het vervullen van bepaalde behoeftes en verlangens zoals, meer liefde en intimiteit kunnen ervaren, meer bij jezelf kunnen zijn en meer emoties kunnen ervaren, je kunnen ontspannen, mensen kunnen vertrouwen of meer je eigen leven leiden en makkelijker in sociale contacten worden.
Het begrip ‘karakterstructuur’ heeft een andere betekenis dan het woord ‘karakter’ in het dagelijks spraakgebruik. Mensen zien het karakter van iemand als zijn ‘aard’ en beschouwen deze als onveranderlijk. Daarom geef ik er de voorkeur aan om in plaats van ‘karakter’ het woord ‘beschermingsstrategie’ te gebruiken.
Het is niet de opzet om mensen vanuit deze theorie in hokjes te stoppen. Het is een hulpmiddel om naar het gedrag van jezelf en anderen te kijken en door inzicht te krijgen in de achtergrond van het gedrag, elkaar beter te begrijpen.
Tijdens 2 trainingsdagen krijg je inzicht in 6 beschermingsstrategieën
Dag 1
De afwezige-, Onverzadigbare- en Vervloeiende beschermingsstrategie
De Afwezige beschermingsstrategie
De eerste behoefte van een baby is gewenst te zijn en zich veilig en gekoesterd te voelen in de armen van de ouders. Er kunnen omstandigheden zijn, zoals spanning in de relatie, financiële zorgen, de dood of ernstige ziekte van een dierbare, waardoor ouders niet met hun aandacht bij het nieuwe kindje kunnen zijn. Het kind mist dan de veilige koestering die het nodig heeft om zich te hechten en te ontwikkelen. Het kind trekt, zo jong als het is, zijn of haar levensenergie terug.
Voor iemand met deze bescherming is het thema: mag ik er zijn, ben ik welkom? De onzekerheid hierover vertaalt zich in het maar ten dele ‘bewonen’ van het eigen lichaam en het gevoel een vreemdeling op aarde te zijn. Hij trekt zich in zichzelf terug.
De Onverzadigbare beschermingsstrategie
De tweede fundamentele behoefte van het kind is de behoefte aan voedsel, aandacht, fysiek contact, warmte en liefde. Wanneer ouders hierin tekort schieten, bijvoorbeeld doordat ze het heel druk hebben met hun werk of psychische problemen hebben en daardoor de behoefte van het kind niet wordt vervult, ervaart het kind dat het er niet op kan vertrouwen dat het krijgt wat het nodig heeft. Om dit tekort op te lossen gaat het met minder genoegen nemen en doen alsof het genoeg heeft. Het wordt of heel afhankelijk of vroeg zelfstandig.
Voor iemand met deze bescherming is het thema: tekortkomen. Het kost moeite om tevreden te zijn met wat er is en echt te ontvangen.
De Vervloeiende beschermingsstrategie
In de baarmoeder is de baby een met de moeder. Deze symbiose heeft het kindje ook na de bevalling nodig om zich veilig te kunnen voelen. Tussen 7 en 9 maanden ontstaat het besef van een eigen IK. Het wil vanuit een veilige omgeving de wereld gaan verkennen. Zo leert hij langzaam (letterlijk) op eigen benen te staan. Dit losmaakproces kan verstoord worden wanneer ouders overbezorgd of angstig zijn om zelf een zelfstandig leven te leiden. Het kind wordt de reden van het bestaan.
Voor iemand met deze bescherming is het thema: individualiteit. Het kost moeite om zich af te scheiden en een eigen leven te leiden met eigen keuzes.
Onderwerpen die per strategie aan bod komen zijn:
De oorzaak
Omgaan met gevoelens
Overtuigingen
Het effect op het volwassen gedrag
Symptomen
Problemen
Uitdaging
Aanpak begeleiding
Dag 2
De Opofferende-, Afstandelijke-, en Wantrouwige beschermingsstrategie
De Opofferende beschermingsstrategie
De derde primaire behoefte aan autonomie staat centraal in de levensfase waarin een kind ontdekt dat het een eigen wil heeft, ongeveer op tweejarige leeftijd. Voor een kind betekent autonomie: eten wat het op dat moment lekker vindt, bepalen welke kleren het wil dragen en actief zijn als het actief wil zijn. Het kind kan de autonomie opgeven omdat ouders vinden dat hun kind moet gehoorzamen, ouders het kind over-beschermen, dreigen met het onthouden van liefde of het kind een schuldgevoel aanpraten. Daarmee ontnemen ze het de vrijheid om zelf te ontdekken waar het toe in staat is. Het kind gaat zich gedragen zoals het denkt dat er verwacht wordt.
Voor iemand met deze bescherming is het thema: autonomie en zelfexpressie. Het kost moeite een balans te vinden in aandacht voor het lijden van de ander en ruimte maken voor het eigen geluk.
De Afstandelijke beschermingsstrategie
De vierde primaire behoefte van een opgroeiend kind is liefde geven en ontvangen. Dat speelt in de leeftijdsfase waarin het kind zich aangetrokken gaat voelen tot de vader of de moeder. Voor een kind gaan liefde en seksualiteit samen. Het uit zijn liefde door zich gevoelsmatig open te stellen en het uit zijn kinderlijke seksualiteit in ongeremd spontaniteit. Een meisje vliegt bijvoorbeeld dolenthousiast haar vader om de hals om hem te knuffelen. Als de vader zich hier ongemakkelijk bij voelt, zal hij het kind afweren. Als dat vaak gebeurt gaat het kind het hart sluiten en trekt de liefdesenergie terug.
Voor iemand met deze bescherming is het thema: overgave. De angst om zich in een relatie volledig te geven wordt gemaskeerd door onecht gedrag, minachting of controle.
De Wantrouwige beschermingsstrategie
De vijfde primaire behoefte is de behoefte aan hulp en steun. Een kind doet veel dingen voor het eerst en kan dat vaak niet alleen. Het heeft de hulp van anderen nodig. De meeste ouders willen hun kinderen steunen, maar er zijn veel redenen waarom dat niet gebeurt. Als een kind in een familie opgroeit waarin verwacht wordt dat je alles zelf kunt en waarin zwakheid met vernedering beantwoord wordt, wanneer de verhouding tussen de ouders verstoord is en de ouders het kind dwingen om partij te kiezen of wanneer het gedrag van ouders onvoorspelbaar is door psychische problemen, dan kan zich de wantrouwige structuur ontwikkelen. Het kind zal zijn eigen zwakheid en onzekerheid gaan verbergen en zich groot houden.
Voor iemand met deze bescherming is het thema: vertrouwen. Iemand met deze bescherming zoekt zijn houvast in een houding van overwicht en macht. Hij miskent zijn behoefte aan steun.
Onderwerpen die per strategie aan bod komen zijn:
De oorzaak
Omgaan met gevoelens
Overtuigingen
Het effect op het volwassen gedrag
Symptomen
Problemen
Uitdaging
Aanpak begeleiding
De universele, primaire behoeften
Tijdens deze Module zal er ook aandacht zijn voor de universele, primaire behoeften waarmee de beschermingsstrategieën zijn verbonden.
Ieder kind is opgegroeid in een gezin waarin bepaalde behoeftes niet vervuld zijn, om de eenvoudige reden dat er geen ideale ouders bestaan. Ouderlijk onvermogen varieert van emotionele onwetendheid, tekortschieten in het bieden van emotionele ondersteuning en letterlijk of figuurlijk afwezig zijn, tot vormen van verwaarlozing en mishandeling. Wanneer bepaalde behoeftes niet vervuld worden, dan ontstaat er een pijnlijk gemis. Dit gemis roept sterke gevoelens op van bijvoorbeeld verdriet, angst, eenzaamheid, woede, machteloosheid of wanhoop. Omdat het te pijnlijk is om deze gevoelens steeds weer opnieuw te ervaren, en het kind niet bij machte is om de situatie te veranderen, ontwikkelt het gedrag, waarmee het zichzelf beschermt en geaccepteerd wordt door de ouders.
De behoefte om er bij te horen
De behoefte om te krijgen wat je nodig hebt
De behoefte aan autonomie
De behoefte aan intimiteit
De behoefte aan steun en bevestiging
Werkwijze
In de opleiding gebruiken we de karakterstructuren van Reich als een kader om beschermingsgedrag te onderzoeken. Het is niet de bedoeling om hiermee mensen in een hokje te stoppen of ouders de schuld te geven. Ieder mens is bepaald veel meer dan zijn of haar beschermingsstrategie. De theorie is een hulpmiddel om het gedrag van jezelf en dat van anderen te begrijpen.
Voor de start van de training krijg je een e-boek met theorie over de beschermingsstrategieën.
Ervaringsleren volgens Kolb
We werken volgens het principe van het ervaringsleren ontwikkelt door David Kolb (1939) leerpsycholoog uit Amerika. Om wetenschappelijke betekenis te kunnen geven aan de kracht van ervaringsleren heeft Kolb een leercyclus ontwikkeld die gekoppeld is aan de vier meest voorkomende leerstijlen. Deze leerstijlen zijn onderverdeeld in 4 leerfases:
Concrete ervaring ( leerstijl: doener)
Reflecteren, ontdekken (leerstijl: beschouwen)
Begripsvorming, verbinden met theorie (leerstijl: denken)
Toepassen in de praktijk, experimenteren (leerstijl: beslissen)
Vanuit de visie van Kolb begint leren bij de ervaring en ga je er vervolgens op reflecteren en verbanden leggen. De ervaring wordt in een gedegen theoretisch kader geplaatst. Door middel van ervarend leren krijg je een onderbouwd inzicht in de werking en het effect van de verschillende methodieken die er zijn om emotioneel meesterschap te ontwikkelen. Uiteindelijk beslis je uiteraard zelf wat je in de praktijk kunt en wilt toepassen.
Resultaat Module 2
Je hebt inzicht in de behoefte om er bij te horen
Je hebt inzicht in de behoefte om te krijgen wat je nodig hebt
Je hebt inzicht in de behoefte aan autonomie
Je hebt inzicht in de behoefte aan intimiteit
Je hebt inzicht in de behoefte aan steun en bevestiging
Je hebt inzicht in de symptomen waarmee je een beschermingsstrategie kunt herkennen
Je hebt inzicht in het effect van een beschermingsstrategie op het volwassen gedrag
Je hebt inzicht in de oorzaak van een beschermingsstrategie
Je hebt inzicht in hoe iemand met een bepaalde beschermingsstrategie omgaat met gevoelens
Je hebt inzicht in de overtuigingen van iemand met een bepaalde beschermingsstrategie
Je hebt inzicht in de problemen die iemand tegen kan komen met een bepaalde beschermingsstrategie
Je hebt inzicht in de uitdaging van iemand met een bepaalde beschermingsstrategie
Je weet hoe je iemand met een bepaalde beschermingsstrategie kunt begeleiden
Je bent je bewust van je eigen beschermingsstrategieën en hebt handvatten om hier mee aan de slag te gaan.