You are here: Home » Artikelen over in je kracht staan » Tips: Hoe je effectief kritiek kunt geven en ontvangen

Tips: Hoe je effectief kritiek kunt geven en ontvangen

 

 

 

 

De Ik-boodschap

Als je kritiek wilt geven dan heeft dat het meeste effect als je dat in de zogenaamde ‘ik-vorm’ doet. Dan is het voor de ander duidelijk dat het jouw ervaring of waarneming is. “Ik erger me aan je gedrag”, in plaats van “Jouw gedrag is storend”.  “Ik kan dit niet doen want ik heb het te druk”. In plaats van ‘We hebben het wel erg druk’. Met IK zet je jezelf stevig neer en ja dat is heel spannend.

Het is belangrijk dat je concreet bent in je kritiek.

Je probeert zo objectief mogelijk te beschrijven waar je iets over wilt zeggen. Dat gaat meestal over gedrag van de ander. Bijvoorbeeld “Je komt gelijk met een oplossing” in plaats van “Je bent niet in me geïnteresseerd”. De tweede opmerking is een interpretatie. Het kan natuurlijk zijn dat je dat gevoel hebt. Je zou dan kunnen zeggen:” Je komt gelijk met een oplossing” en daardoor denk ik dat je niet in mij bent geïnteresseerd. Want dat is het probleem zo vaak, dat we er allerlei gedachtes en veronderstellingen bij hebben die meestal niet kloppen.

Het effect van het gedrag van de ander

Daarmee komen we op het derde belangrijke punt en dat is het benoemen van het effect op jou. Het effect kan zijn dat je allerlei interpretaties krijgt of bepaalde gevoelens. Bijvoorbeeld “Als je gelijk met een oplossing komt, heb ik het gevoel dat mijn aanwezigheid er niet toe doet”.

Jouw wens

Om dit gesprek goed af te sluiten is het belangrijk om aan te geven wat je graag zou willen in de toekomst, wat betreft het onderwerp van gesprek. Bijvoorbeeld in een vergadering “Ik vind het fijn als iedereen vertelt wat hij als beste oplossing ziet”, en in een twee gesprek zou je kunnen zeggen: “Ik wil je graag mijn ideeën vertellen voor een oplossing”.

 

Kritiek ontvangen

De meesten van ons vinden het moeilijk om kritiek te ontvangen. We ervaren een opmerking over ons gedrag al snel als kritiek.  Wat het nog lastiger maakt is dat we de kritiek persoonlijk opnemen. Een opmerking over een bepaald gedrag, hoe klein ook, ervaren we als een opmerking over onze gehele persoon. We denken; ”Ik ben dus niet goed genoeg”.

Als mijn man, bij thuiskomst, zegt dat ik hem niet gebeld heb zoals beloofd, dan sta ik gelijk met een verdediging klaar. Dan zegt hij:” Het is geen kritiek”. Dan vind ik me zelf stom dat ik dat doe en dat voelt eigenlijk ook alweer als kritiek. Ik verbaas me steeds weer hoe ik blijkbaar een diep gevoel van niet goed zijn ervaar, als hij iets opmerkt.

Jezelf verdedigen bij kritiek

Jezelf verdedigen betekent dat je redenen of zogenaamde redenen (excuses) hebt waardoor je jezelf onschuldig verklaart. Eigenlijk zeg je: ”Ik kon er niets aan doen”. Je wilt dat de ander het jou niet kwalijk neemt. Je haalt allerlei omstandigheden erbij om jezelf onschuldig te pleiten. “Ik kon je niet bellen, want mijn beltegoed was op, batterij was op, mobiel vergeten, een vriendin had me nodig, de buurvrouw had hulp nodig, de kat had overgegeven etc.

Meestal leidt verdediging tot discussie en mogelijk ruzie. Je bent er sneller vanaf als je gewoon ‘sorry’ zegt, ‘stom van me’, ‘het spijt me’. In dit geval neem je diegene serieus en bied je je excuses aan. Meer is er meestal niet nodig.

Je kunt het ook nog erger maken. Als je verdediging niet werkt, ga je in de aanval. “Ik ben misschien vergeten jou te bellen maar hoe vaak komt het niet voor als ik jou nodig heb dat je mobiel uit staat?!?”. Als je een stevige ruzie wilt dan is dit de beste manier.

Kritiek echt ontvangen

Kritiek echt ontvangen zonder in de verdediging of in de aanval te gaan is erg moeilijk, maar het kan.

De eerste stap is dat je de kritiekgever laat uitpraten zodat je echt hoort wat hij zegt en dat je probeert te begrijpen waarom hij het zegt.  Ondertussen gaan er waarschijnlijk allerlei gedachtes, gevoelens en impulsen door je heen. De kans is groot dat je je wilt gaan verdedigen of dat je een boosheid voelt opkomen. Dat is een moeilijk moment want hier moet je nog even niet reageren. Je neemt even de tijd om deze innerlijke reactie helder te krijgen. Welke veronderstellingen komen erboven. Voel je je niet goed genoeg of voel je je afgewezen? Ben je bang dat deze feedback bepaalde gevolgen zal hebben? Je gaat dus met je aandacht naar deze kwetsbare gedachtes en gevoelens. Deze gedachtes en gevoelens probeer je te verwoorden: “Ik heb het gevoel dat ik het helemaal niet goed doe” of “Ik voel me echt waardeloos”. Je geeft hiermee de ander de kans om zijn feedback te verduidelijken. Hoogstwaarschijnlijk zal diegene zeggen dat je een prima mens bent (krijg je gratis een compliment) maar dat het gaat om een klein aspect, wat je misschien nog moet leren. Op deze manier krijg je meer duidelijkheid. Er is een klein risico dat de feedback gever zal zeggen dat nu jij het naar voren brengt, hij inderdaad nogal teleurgesteld in je blijkt te zijn. Dat is een pijnlijk moment maar kan wel leiden naar het eerlijk en open op tafelleggen van wat er werkelijk speelt.

De tweede stap is dat je erachter komt of de kritiek gericht is op je persoon of op je gedrag. Doordat je dit gesprek aan gaat wordt het duidelijk of de kritiek gericht is op wie je bent (daar ben je bang voor) of gericht is op wat je hebt gedaan of nagelaten.  Persoonlijke kritiek, kritiek op wie je bent, is meestal ook onduidelijke kritiek. Persoonlijke kritiek is bijvoorbeeld: Iemand vind je dominant, arrogant, betweterig, onzeker, afhankelijk, achterbaks, onaanraakbaar, onbetrouwbaar etc. Deze vorm van kritiek is nogal respectloos maar het is ook onduidelijk, want wat doe je dan precies als iemand je bijvoorbeeld dominant vindt. Als dat niet duidelijk is dan ga je er een eigen invulling aan geven.  Dus als je persoonlijke kritiek krijgt is het belangrijk om door te vragen naar het gedrag waar diegene blijkbaar last van heeft en het effect ervan. Bijvoorbeeld: ”Ik heb er last van als je anderen niet uit laat praten. Het effect is dat ik geïrriteerd raak, omdat ik denk dat mijn mening er niet toe doet”. De kritiekgever laat nu ook zijn kwetsbaarheid zijn. Dat luistert en praat wat makkelijker.

De derde stap is dat je reageert op de kritiek. Je geeft aan wat je herkent, waar je het mee eens bent en wat je niet herkent. Als je de kritiek niet herkent kun je om voorbeelden vragen.  Als je de kritiek herkent kun je hier uitleg over geven, zonder dat je je verdedigt. Bijvoorbeeld je krijgt kritiek van je leidinggevende omdat je bepaalde klussen niet op tijd af hebt. Dit herken je. Je legt uit dat de neiging hebt om collega’s die om hulp vragen eerst te gaan helpen en dan blijft je eigen werk liggen. Je leidinggevende vraagt wat je nodig hebt om ‘nee’ te kunnen zeggen tegen je collega’s. Op deze manier leidt het kritiek geven naar een gesprek waarin je ondersteuning krijgt. Is dat niet verassend? Deze derde stap is ook belangrijk omdat je niet alles voor zoete koek hoeft aan te nemen.

Stel dat iemand kritiek geeft op jouw gedrag en je realiseert je als je eerlijk bent dat de kritiek terecht is. Als je werkelijk bereid bent om deze kritiek onder ogen te zien dan geeft dat een kans om een samenwerking of vriendschap te verbeteren.

Je kunt zelfs om kritiek vragen.

Dat is zinvol als je het idee hebt dat iemand kritiek op je heeft en dit niet uit. Misschien zit het alleen in jouw hoofd. Maar daar kom je pas achter als je vraagt. Bijvoorbeeld; “Ik denk dat jij me lastig vindt als ik om hulp vraag, klopt dat?”. Hoe vaker je een gesprek hierover aan gaat hoe gemakkelijker het wordt, want je zult ontdekken dat anderen veel minder kritiek hebben dan dat jij denkt.

 

INTERESSANT ARTIKEL? Wil je het delen met je netwerk?

Marja heeft dertig jaar ervaring in het begeleiden van mensen bij de ontwikkeling van hun Emotionele Intelligentie en het loskomen van vroegkinderlijk trauma. Zij is auteur van het boek 'Emoties wat moet ik ermee?' en 'ABC van 15 emoties'. Marja heeft een effectief stappenplan ontwikkeld dat je helpt om emoties beter te herkennen, te accepteren en te uiten. Ze is getrouwd, heeft een volwassen dochter en woont en werkt in Amersfoort.

https://www.omgaanmetemoties.nl