Dit gedegen handboek (€ 34,50) bundelt de rijke persoonlijke en professionele kennis en ervaring van coach Marja Postema.
Zij behandelt de vier primaire emoties die we vanaf de geboorte ervaren (angst, verdriet, boosheid en vreugde), de acht emoties die een belangrijke rol spelen in onze relaties (vertrouwen, compassie, eenzaamheid, schaamte, schuldgevoel, jaloezie, liefde en verlegenheid) alsook de drie emoties hoop, machteloosheid en zelfvertrouwen, omdat deze een diepe impact hebben op het reilen en zeilen van ons leven. Marja Postema maakt duidelijk dat er geen sprake is van positieve en negatieve emoties, maar dat elke emotie zowel constructieve als destructieve aspecten heeft. Niet eerder is de complexiteit van deze belangrijke emoties zo helder uitgewerkt. Per emotie beschrijft ze hoe verschillend mensen hiermee omgaan in de vorm van types. Bij een type gaat het om gedrag dat onbewust ontstaat. Ze rangschikt de types in mensen die de desbetreffende emotie in meer of mindere mate vermijden en degenen die de emotie tentoonspreiden en als het ware uitvergroten. Bij elke type gaat ze in op het gedrag, de valkuil, het effect op de omgeving, mogelijke oorzaken en de uitdaging. ‘ABC van 15 emoties’ is een onmisbaar en diepgaand handboek voor professionals. Het kan ook als leidraad dienen voor mensen die worstelen met bepaalde emoties en aan de slag willen om zichzelf volledig te leren kennen, vitaal te blijven en op een diepgaand niveau relaties te kunnen aangaan.
Inleiding boek
Ieder mens is in staat om emoties te ervaren
Maar veel mensen kunnen of willen ze niet voelen. Toch zullen we ons tot ons gevoelsleven moeten verhouden, want het is er gewoon. In mijn eerste boek Emoties wat moet ik ermee? bespreek ik zeventien strategieën in het vermijden van emoties en de schadelijke effecten hiervan. Er zijn bijvoorbeeld veel mensen die het leven liever rationeel of beschouwelijk benaderen. Mijn eerste boek is geschreven voor iedereen die meer wil weten over emoties in het algemeen. Tijdens het onderzoek voor mijn eerste boek ontdekte ik de complexiteit van de verschillende emoties. Het idee voor een tweede boek was geboren. Over sommige emoties is al veel geschreven, zoals angst en boosheid, maar over emoties als hoop, eenzaamheid en verlegenheid is maar weinig te vinden.
In veertien hoofdstukken behandel ik vijftien emoties.
Binnen de wetenschap zijn er verschillende opvattingen over het aantal basisemoties. Sommigen gaan uit van acht emoties: liefde, angst, vreugde, woede, verdriet, verbazing, schaamte en walging. Anderen, zoals de Amerikaanse psycholoog en emotieonderzoeker Paul Ekman, gaan uit van zes universele basisemoties: vreugde, verdriet, angst, woede, verbazing en walging, omdat deze emoties overal ter wereld in de gezichtsuitdrukking van de mensen worden herkend. Daarnaast wordt er vaak een indeling gemaakt in vier basisemoties, de zogenaamde 4 B’s: blij, bedroefd, bang en boos. Deze eenvoudige indeling spreekt mij aan, omdat je alle gevoelens kunt terugherleiden tot deze vier basisemoties met uitzondering van de emotie liefde (zie de bijlage). Maar in al deze indelingen mis ik een aantal interessante en complexe emoties die een belangrijke rol spelen het leven: compassie, eenzaamheid, hoop, jaloezie, machteloosheid, schuldgevoel, verlegenheid, vertrouwen en zelfvertrouwen. Mijn fascinatie voor de complexiteit van deze emoties heeft ertoe geleid, dat ik uiteindelijk vijftien emoties diepgaand heb onderzocht.
Om de complexiteit van de verschillende emoties in een inzichtelijk kader te plaatsen heb ik bij elke emotie een indeling gemaakt in constructieve en destructieve aspecten
Ik beschrijf verschillende manieren in het omgaan met een specifieke emotie in de vorm van types. Elk hoofdstuk wordt afgesloten met handvatten hoe je op een zinvolle manier met de desbetreffende emotie kunt omgaan.
Er wordt vaak gesproken over negatieve en positieve emoties.
De zogenaamde negatieve emoties zoals angst, machteloosheid, boosheid en jaloezie geven een vervelend gevoel en de zogenaamde positieve emoties zoals vreugde, liefde, compassie en trots geven een fijn gevoel. Door deze indeling lijkt het vervolgens vanzelfsprekend de negatieve emoties te willen uitbannen en de positieve emoties meer te ontwikkelen. Zo zijn er cursussen om negatieve emoties om te buigen naar positieve emoties. Dit past in de westerse cultuur, waarin we geneigd zijn te denken dat het leven maakbaar is. Als je maar wilt, kun je gelukkig en succesvol zijn. Maar dat is een illusie. Iedereen wil gelukkig zijn, maar veel mensen hebben moeite om te genieten, bijvoorbeeld omdat ze geleefd worden door hun werk of omdat ze zich over alles zorgen maken. Het idee dat we altijd controle kunnen hebben over wat we willen voelen is ook een illusie. We hebben niet overal invloed op – je wordt ontslagen, je partner wil bij je weg, je kind wordt ernstig ziek, je beste vriend gaat emigreren. Er zijn veel zaken waarop we geen invloed hebben en die ons diep en pijnlijk raken. Emoties staan ten dienste van ons en helpen ons om het leven te beleven en pijnlijke ervaringen te verwerken.
Elke emotie heeft een belangrijke functie.
Emoties zijn van zichzelf niet goed of slecht, maar het is de manier van denken over emoties waardoor we denken in goed en slecht. Door de emoties in te delen in constructieve en destructieve aspecten wordt duidelijk wat de functie is van elke emotie en wordt inzichtelijk waardoor een emotie destructief wordt. Het destructieve effect ontstaat meestal wanneer we de emotie niet serieus nemen. Het zegt niets over de waarde van de emotie zelf.
We kunnen op allerlei manieren met de verschillende emoties omgaan.
Er zijn bijvoorbeeld mensen die het makkelijk vinden om boos te worden, maar moeite hebben om verdriet te ervaren. Andere mensen hebben veel moeite om boos te worden, maar vinden het makkelijk om te huilen. Deze verschillende manieren in het omgaan met emoties heb ik uitgewerkt in de vorm van types. Bij een type gaat het om gedrag dat automatisch ontstaat en waarbij iemand geen vrije keuze ervaart. Bij elke type ga ik in op het gedrag, de valkuil, het effect op de omgeving, mogelijke oorzaken en de uitdaging. Een mens is niet te vangen in één type, maar is eerder een verzameling van verschillende deelpersoonlijkheden. Vanuit de Voice Dialogue theorie, ontwikkeld door het Amerikaanse psychologenechtpaar Hal en Sidra Stone in de jaren 70 van de vorige eeuw, bestaat ieder mens uit verschillende delen, dat elk zijn eigen manier van denken, voelen, gedrag en waarneming heeft. Mensen identificeren zich vaak met een of meer deelpersoonlijkheden, waardoor ze komen vast te zitten in een bepaald gedrag en een bepaalde manier van denken, wat leidt tot bepaalde gevoelens. In die zin zijn de emotietypen een deel van onze persoonlijkheid. Met behulp van de types kunnen mensen inzicht krijgen in hun deelpersoonlijkheden en hun uitdaging.
Bij de types ga ik in op de mogelijke oorzaak van dit patroonmatige gedrag.
Omdat je vanuit verschillende theorieën naar gedrag kunt kijken, lijkt het me zinvol om aan te geven vanuit welke bril ik kijk. De persoonlijkheidstheorie van de Transactionele Analyse, ontwikkeld door Eric Berne in de jaren 50 gaat ervan uit dat ervaringen in de vroege levensjaren ervoor zorgen dat een mens besluiten neemt over zichzelf en zijn omgeving. Hij gaat enerzijds gedrag ontwikkelen dat hem beschermt tegen kwetsing en afwijzing en anderzijds ontwikkelt hij gedrag om te worden geaccepteerd en gewaardeerd. Invloeden die hierbij een rol spelen zijn de mate van veiligheid, aandacht, structuur, begrenzing en steun van de ouders tijdens het opgroeien. Daarnaast spelen de persoonlijkheid van de ouders en hun voorbeeldgedrag een grote rol op de ontwikkeling van het kind, evenals de plaats in de kinderrij, de tijdgeest en de cultuur. (Deze invloeden heb ik uitgebreid beschreven in mijn boek Emoties wat moet ik ermee?) Dit proces speelt zich af tijdens de eerste levensfase tot aan de middelbare-schoolleeftijd. Het fundament van de persoonlijkheid is dan gelegd en bestaat uit het beeld dat we van onszelf hebben (dit ben ik), het beeld van de wereld (is veilig of niet) en het beeld van onze mogelijkheden (ik beteken iets of niets). Dit fundament is voor de rest van ons leven de basis van ons handelen. Hebben we geleerd voor anderen te zorgen, dan gaan we dat ontwikkelen. Hebben we geleerd goed voor onszelf te zorgen, dan ontwikkelen we onze zelfstandigheid. Hebben we geleerd te presteren, dan richten we ons op succesvolle prestaties. We kiezen een opleiding en een baan die hierbij aansluiten, zodat we nog meer gewaardeerd worden op deze eigenschappen. En zo zitten we vast in een patroon. Dit kan betekenen dat we hebben geleerd ons in te houden, aan te passen, intiem contact te vermijden, emoties te negeren, onszelf te redden, geen hulp te vragen of onszelf kleiner of groter te maken dan we zijn. De Transactionele Analyse theorie gaat ervan uit dat de mens steeds weer opnieuw de strategieën uit zijn kindertijd toepast, ook als dat tot onbevredigende resultaten leidt.
In elk hoofdstuk geef ik handvatten hoe we zinvol kunnen omgaan met bepaalde emoties.
Deze handvatten komen voort uit de visie dat patroonmatig gedrag voortkomt uit het vermijden van afwijzing en kwetsing. Het heeft ons ooit geholpen in ons leven. Het bewust worden van achterliggende aannames en overtuigingen over onszelf en de wereld is de eerste stap in het loslaten van patroonmatig gedrag. Daarnaast gaat het in veel gevallen om een herwaardering van emoties en een herwaardering van onszelf om tot meer keuzevrijheid te kunnen komen.
Dit boek is het resultaat van mijn levenslange worsteling met emoties, mijn jarenlange fascinatie voor deze krachten en mijn behoefte aan inzichten hoe wij emoties kunnen gebruiken zoals ze zijn bedoeld.
Ik heb het oorspronkelijk geschreven als handboek voor coaches, therapeuten, hulpverleners en iedereen die met mensen werkt en meer inzicht wil hebben in de complexiteit van specifieke emoties. Het boek beoogt een bijdrage te leveren aan het vakmanschap van professionals die met mensen werken en hun kennis omtrent emoties te vergroten, zodat zij cliënten optimaal kunnen begeleiden in het omgaan met emoties. Daarnaast wil ik met dit boek iedereen bewustmaken van het belang van emoties, want als je niet weet wat je voelt, weet je niet wie je bent, weet je niet wat je nodig hebt, weet je niet wat je blij maakt, heb je geen innerlijk kompas, kun je jezelf niet laten zien, weten anderen niet wie je bent, weten anderen niet wat je nodig hebt, weet je niet wat anderen nodig hebben, mis je diepgang in je relaties, ervaar je geen intimiteit, kun je je ervaringen niet delen, ervaar je leegte en eenzaamheid en kom je niet tot je recht.
Ik hoop in het diepst van mijn hart dat dit boek mag bijdragen aan een betere verstandhouding met de rijke wereld van emoties, zodat mensen meer verbinding ervaren met zichzelf en anderen.
Recensies
Dit gedegen handboek bundelt de rijke persoonlijke en professionele kennis en ervaring van coach Marja Postema. Zij behandelt de vier primaire emoties die we vanaf de geboorte ervaren (angst, verdriet, boosheid en vreugde), de acht emoties die een belangrijke rol spelen in onze relaties (vertrouwen, compassie, eenzaamheid, schaamte, schuldgevoel, jaloezie, liefde en verlegenheid) alsook de drie emoties hoop, machteloosheid en zelfvertrouwen, omdat deze een diepe impact hebben op het reilen en zeilen van ons leven.
Marja Postema maakt duidelijk dat er geen sprake is van positieve en negatieve emoties, maar dat elke emotie zowel constructieve als destructieve aspecten heeft. Niet eerder is de complexiteit van deze belangrijke emoties zo helder uitgewerkt. Per emotie beschrijft ze hoe verschillend mensen hiermee omgaan in de vorm van types. Bij een type gaat het om gedrag dat onbewust ontstaat. Ze rangschikt de types in mensen die de desbetreffende emotie in meer of mindere mate vermijden en degenen die de emotie tentoonspreiden en als het ware uitvergroten. Bij elke type gaat ze in op het gedrag, de valkuil, het effect op de omgeving, mogelijke oorzaken en de uitdaging.
Een emotie is niet per se goed of slecht, alle emoties kunnen door gedachten beïnvloed worden. Dat is een opsteker! De vele herkenbare voorbeelden en teksten nodigen uit om een blik in je innerlijke zelf te werpen. Ik mocht dit boek lezen en was onder de indruk van de hoeveelheid bruikbare informatie die ik tegenkwam in ABC van 15 emoties. Niet alleen voor professionals, voor mensen die worstelen met bepaalde emoties, maar ook voor mensen zoals jij en ik.
Mieke Schepens Graag Gelezen boekenblog
In ieder hoofdstuk wordt een specifieke emotie volledig uitgewerkt. Hierbij is een indeling gemaakt in constructieve en destructieve aspecten en worden de diverse mogelijkheden besproken om op een zinvolle manier om te gaan met deze emoties. Je krijgt meer inzicht over wat de emoties voor jou persoonlijk betekenen, wat ze je willen zeggen en wat je er mee kunt doen. ABC van 15 emoties is een leerzaam boek vol praktische tips.
Sandra Hutchison In de boekenkast
De Auteur Marja Postema
Marja Postema is de oprichter van de Emotionele Intelligentie Academie. Ze heeft twintig jaar ervaring in het begeleiden van leidinggevenden en professionals bij de ontwikkeling van hun Emotionele Intelligentie.