Onze persoonlijkheid bestaat uit meerdere delen of ‘ikken’.
Jouw persoonlijkheid is het resultaat van de wisselwerking tussen je aangeboren karakter en alle dingen die je als kind hebt meegemaakt. Denk aan alles wat er gezegd is, de aanrakingen, knuffels, goedkeurende knikjes, afkeurende blikken van je ouders. Maar ook de strijd met je broers en zussen, confrontaties met ooms en tantes, ervaringen met buren en leeftijdsgenootjes. Daarnaast ben je beïnvloed door het karakter van je ouders, opvoeding, je plaats in de kinderrij, cultuur, tijdsgeest en mogelijk door de invloed van religie. Je ontwikkelt gedrag zodat je geaccepteerd, geliefd en gewaardeerd wordt. Voor het ene kind betekent het, dat het zich gaat aanpassen en zich bescheiden opstelt en voor een ander kind betekent het, dat het op de voorgrond treedt en aandacht min of meer opeist. Doordat je steeds in bepaald gedrag bevestigd of beloond wordt, ga je uiteindelijk denken dat je zo bent. En zo ontwikkelt zich jouw persoonlijkheid.
De rollen van je leven: Primaire delen
Primaire delen is gedrag, dat al jong is ontstaan, waardoor je erkenning, aandacht of beloning kreeg, waarbij je je veilig voelde en gedrag waarmee je jezelf kon redden wanneer dat nodig was. Dat zijn meestal de plichtsgetrouwe, verantwoordelijke en loyale delen. Hierdoor kreeg je waardering van je omgeving. Vandaar dat we ze ook wel beschermingsdelen noemen. Ze hebben een uitgekiende strategie ontwikkeld. Denk aan:
- De Controleur die ervoor zorgt dat jij je aan de normen en waarden houdt van de omgeving.
- De Pleaser die ervoor zorgt dat iedereen je aardig vindt en mensen zich niet aan je ergeren.
- De Drammer of Pusher die ervoor zorgt dat je blijft presteren en lijstjes maakt om af te werken, zodat je voldoet aan de verwachtingen van je ouders en je omgeving.
- De Perfectionist die ervoor zorgt dat je alles perfect doet of er perfect uitziet. Falen is het ergste wat er kan gebeuren dat moet te allen tijde worden voorkomen.
- De Criticus die je voortdurend laat weten wat beter kan en aangeeft wat je niet goed doet en wat er allemaal niet aan je deugd.
Maar denk ook aan de Hulpvaardige, de Zelfstandige, de Gehoorzame, de Rationele, de Nuchtere, de Pragmatische, het Zonnetje in huis, de Streber en de Verantwoordelijke. Deze delen hebben allemaal een eigen identiteit met gevoelens, verlangens en overtuigingen.
De Beschermers in jou bepalen wat werkt en wat niet werkt in jouw leven.
Deze delen beschermen je kwetsbaarheid en zorgen ervoor dat je maatschappelijk succes hebt. Ze zorgen ervoor dat je aanvaardbaar gedrag vertoont in verschillende situaties. Zonder dat je het in de gaten hebt bemoeien ze zich met de keuzes in jouw leven. Stel dat je een heimelijk verlangen hebt om minder te werken, voor jezelf te beginnen of een wereldreis te maken. In dat geval zullen de beschermers je tegenwerken, omdat ze niet willen dat je van het geijkte en voor hun veilige pad afwijkt.
Primaire delen kunnen jezelf ondermijnen
Ouders hebben verwachtingen van hun kinderen, ze stellen eisen en geven kritiek. Hardwerkende ouders laten een kind bijvoorbeeld zien dat het belangrijk is dat je hard werkt, dat je anderen moet helpen maar ze kunnen kinderen ook het gevoel geven dat ze een last zijn. Daardoor ontstaan er primaire delen als: ‘de Drammer’, ‘de Criticus’, ‘de Perfectionist’, ‘de Streber’, ‘de Harde werker’ en zelfs ‘het Slachtoffer’. Ze zijn enerzijds ontstaan door de oordelen van je opvoeders over jou en anderzijds door de conclusies die je hebt getrokken. Bijvoorbeeld: ‘Ik ben een last dus ik moet voor mezelf zorgen.’ Of ‘Ik ben niet goed, dus ik moet beter mijn best doen’.
Primaire delen:
- Zijn jong ontwikkeld en o.a. ontstaan door conditionering en cultuur
- Komen voort uit bepaalde overtuigingen
- Beschermen het kwetsbare innerlijke kind tegen pijn en afwijzing
- Bepalen je persoonlijkheid
- Zorgen ervoor dat je waardering krijgt en succesvol bent
- Veroorzaken gedragspatronen
- Houden niet van verandering
De beschermers zijn zwaargewichten en de bouwstenen van jouw persoonlijkheid.
Ze hebben je waarschijnlijk ver gebracht en hierdoor heb je bepaalde kwaliteiten ontwikkeld. Maar soms is hun rol klaar en wil je een ander leven leiden of wil je gewoon hun invloed beperken. Dan is het tijd om deze krachtige delen in jezelf goed te leren kennen, zodat je meer invloed krijgt op hun doen en laten, en zodat ook andere delen, (de verstoten delen), meer de ruimte krijgen om hun zegje te doen. Bijvoorbeeld de Vrije, Creatieve, Genietende en Gevoelige delen. Hiervoor moet je de regisseur worden van je eigen leven. Maar deze beschermers gaan niet zomaar opzij omdat ze een belangrijke taak hebben; het beschermen van onze kwetsbare en gekwetste delen.
De Verstoten delen
De primaire, beschermende delen van onze persoonlijkheid zorgen ervoor dat andere delen niet aan bod komen. Als je bijvoorbeeld een sterk verantwoordelijk deel in je hebt, zal je waarschijnlijk hard werken en heel goed voor anderen zorgen, maar weinig ruimte geven aan een deel dat graag wil ontspannen en plezier maken. Door de macht van de beschermende delen, worden andere delen van jezelf verstoten. Daardoor krijgen ze weinig kans om in jou tot ontwikkeling te komen. Terwijl juist de verstoten delen nodig zijn om meer in balans te komen en te worden wie je (allemaal) bent.
Verstoten delen zijn delen van jou die tijdens de kindertijd werden afgestraft, veroordeelt of belachelijk gemaakt. Dat kan door je ouders zowel verbaal, ‘Dat hoort niet’ of non- verbaal door een opgetrokken wenkbrauw of door je te negeren, duidelijk gemaakt zijn. Deze delen lijken verdwenen, maar ze zijn er nog wel degelijk. Soms ervaar je ze als een tegenkracht, bijvoorbeeld tegenover de Presteerder heb je wellicht een Luiaard die de hele dag op de bank kan hangen. Maar vaak worden deze tegenkrachten onderdrukt en veroordeelt.
Verstoten delen kunnen ook delen zijn waar je je voor schaamt of waar je bang voor bent. Denk aan een Gevoelig deel die door de Innerlijke Criticus als zwak wordt gezien. Of de Agressieveling in je, die je angst aanjaagt voor wat je zou kunnen zeggen als je boos bent. Het kan een opluchting zijn om deze delen te herkennen en te erkennen. Dat betekent niet dat je ze uit moet leven, maar je kunt ze leren accepteren als een deel van jou die ook zijn of haar zegje mag doen.
De kwetsbare en gekwetste delen
Als kind zijn we kwetsbaar en afhankelijk van anderen. Ieder kind heeft behoefte aan liefde, aandacht, goedkeuring, fysieke aanraking en veiligheid. Ook al doen ouders alles wat in hun vermogen ligt, ze worden vaak beperkt door hun eigen opvoeding. We lopen allemaal kwetsuren op, waarbij je het gevoel krijgt dat je afgewezen wordt, dat je niet mag zijn zoals je bent en dat je bepaalde behoeftes niet mag hebben. Soms zijn de kwetsbare delen helemaal verstoten omdat ze te veel gekwetst zijn. Deze delen zijn verbonden met je emoties. Het gaat om het gevoelige, het speelse, het spontane, het angstige, het boze, het rebelse, het verdrietige, het jaloerse en het vrolijke deel. Deze gevoelige delen zorgen voor intimiteit, liefde, ontspanning en speelsheid. Denk aan; de Gevoelige, de Speelse, de Impulsieve, de Angstige, de Jaloerse, de Wantrouwige, de Rebel, de Spontane.
Het kwetsbare kind in ons is het meest verbonden met wie je in wezen bent.
Dit kwetsbare, innerlijke kind is instaat om zich volledig te verbinden met een ander mens. Het is zich volkomen bewust wat er gebeurt in de interactie met een ander. Het voelt gelijk wanneer iemand er niet meer met zijn aandacht bij is. Het is zeer gevoelig en reageert op iedere verwijdering die het ervaart. Wanneer het innerlijke kind zich gekwetst voelt, wordt het beschermt door de primaire delen, bijvoorbeeld een deel die afstandelijk wordt. Op die manier helpt het jou om weg te gaan uit pijnlijke situaties.
Werken met het krachtenveld van beschermende, primaire, verstoten en kwetsbare delen.
De grondleggers van de Voice Dialogue-methode zijn dr. Hal Stone (1927) en dr. Sidra Stone (1937).
Deze methode gaat ervan uit dat een persoonlijkheid is opgebouwd uit verschillende deelpersoonlijkheden met een eigen manier van denken, voelen en handelen. Op je werk ben je misschien dominant en ondernemend, terwijl je je bij je vrienden wellicht heel volgend opstelt en bij je ouders heel afstandelijk bent. Op het moment voelt het alsof je jezelf bent. Het betekent dat je je dan identificeert met een deel van jezelf.
De verschillende delen worden zichtbaar wanneer twee behoeftes tegenover elkaar komen te staan; Bijvoorbeeld, aan de ene kant heb je zin om te gaan sporten en aan de andere kant heb je zin om voor de buis te hangen. Welk deel krijgt dan zijn zin?
In iedere relatie zijn het niet twee mensen die met elkaar omgaan, maar het zijn twee menigtes die met elkaar omgaan. Dit kan heel verwarrend zijn. Stel je voor dat jij het spontane deel inzet en je partner zit in het deel van “laat me even met rust”. Plotseling ben je niet meer spontaan maar komt “het gekwetste kind” deel naar voren. We veranderen dus voortdurend van ‘rol’.
Wil je meer inzicht krijgen in de verschillende delen van je persoonlijkheid?
Wil je ontdekken welke primaire delen jouw leven aansturen?
Wil je ontdekken wanneer en waarom jouw primaire delen zijn ontstaan?
Wil je ontdekken welke verstoten delen liggen te wachten op jou?
Wil je leren hoe je meer ruimte kunt geven aan jouw verstoten delen?
Ik, Marja Postema help je graag.
Neem contact met me op via het contactformulier.
Marja Postema is opgeleid als Voice Dialogue Facilitator.
