Het begrip narcisme werd bekend door Freud.
Narcissus is een figuur uit de Griekse mythologie die verliefd werd op zijn eigen spiegelbeeld. Freud gebruikte de term bij mensen die hun energie te veel aan zichzelf en te weinig aan anderen besteden.
Een narcistische ouder
Een narcistische ouder is vooral met zichzelf en eigen behoeften bezig en manipuleert een kind dermate dat het voldoet aan de verwachtingen van de ouder. Dat kan zijn dat het er altijd perfect uitziet, zodat de buitenwereld weet dat het een goede en welvarende ouder is. Of dat het kind presteert zodat de ouders met het succes kunnen pronken. Er wordt geen rekening gehouden met de gevoelens en behoeften van het kind. Het kind bestaat ter eer en glorie van de ouder. Helaas zijn de meeste narcistische ouders niet in staat om op zichzelf en het effect van hun gedrag te reflecteren en te beseffen dat ze hun kinderen emotioneel verwaarlozen en emotioneel misbruiken.
In dit artikel ga ik uitgebreid in op de copingstijlen van kinderen met een narcistische ouder.
Een eerlijk en open gesprek is vaak onmogelijk
Omdat een narcistische persoonlijkheid gebouwd is op een negatief zelfbeeld is het onmogelijk voor diegene om kritiek te verdragen. Je kunt het zien als een paard met oogkleppen op. Diegene kan niet breder kijken dan IK. Het enige doel is te zorgen voor een positieve IK. Alles en iedereen moet hiervoor zorgen, want anders stort dit fragiele zelfbeeld in. Dus al je pogingen om een volwassen gesprek te voeren is gedoemd te mislukken. Kritische opmerkingen krijg je als een boemerang terug door te zeggen dat je overgevoelig, hard, egoïstisch of ondankbaar bent.
Opgebouwde woede
Kleine kinderen die nog vrij zijn in hun doen en laten kunnen woedend worden als ze de aandacht niet krijgen. (Je zou kunnen zeggen dat een narcistische ouder nog leeft vanuit deze kindfase.) Als een moeder of vader niet met zijn of haar aandacht bij het kind is, zal het kind dit rechtstreeks zeggen; ”Je luistert niet”. In die zin kunnen kleine kinderen heel goed hun behoefte voelen.
Helaas verdwijnt het voelen en uiten van onze behoeften vaak door de omstandigheden in een gezin en door de eisen, verwachtingen, opvoeding en het voorbeeldgedrag van ouders. Onze behoeften verdwijnen uit ons bewustzijn maar gaan ondergronds samen met de woede die een natuurlijke reactie zou zijn op het gemis en het gevoel in de steek gelaten te worden.
Woede is een functionele reactie op een gevoel van afwijzing, want het helpt ons op te komen voor de nodige emotionele verbinding. Een egocentrische ouder zorgt voor emotionele afwijzing en emotionele verwijdering. Dus het is logisch en begrijpelijk dat je je woedend kunt voelen tegenover een onbereikbare ouder. Maar eenmaal volwassen vind je het niet OK om zo woedend te zijn. Je denkt misschien dat je ouder er ook niets aan kunt doen of je vindt dat je erboven moet staan. Ondergrondse woede en de emotionele afwijzing kun je in de kindertijd hebben omgebogen naar zelfkritiek. Je geeft jezelf de schuld dat je geen aandacht krijgt. Een klein kind denkt al snel, er is iets mis met mij. Ondergrondse woede vreet energie, daardoor kan het bij ontkenning of onderdrukking ook leiden tot depressie. Vraag jezelf af waar deze natuurlijke opstand tegen emotionele verwaarlozing en woede is gebleven.
De illusie van intimiteit en een emotionele verbinding
Door het gebrek aan een volwassen emotionele verbinding van ouder naar kind, zul je er alles aan doen om deze emotionele verbinding te ervaren. Door de enorme behoefte van de narcistische ouder om gezien, erkend en gewaardeerd te worden, kun je het idee hebben dat je samen een emotionele verbinding hebt. Je laaft je aan de ouder alsof het geven jou ook iets geeft, doordat je een nabijheid voelt in het geven. Je vermijdt om onder ogen te zien en te voelen dat het geven echt maar eenrichtingsverkeer is. Maar elk kruimeltje aan verbinding is meer dan niets. De verbinding is een verstrengeling die ontstaat door een afhankelijke rol of door de ouder te idealiseren. Bij een geïdealiseerde ouder kan de ouder het kind vertroetelen en klein houden.
Eindeloos geven in de (valse) hoop eindelijk gezien te worden.
Al jong heb je geleerd je aan te passen en jouw narcistische ouder alles te geven wat hij/zij verlangt of verwacht. Je hebt het idee dat jij een enorme invloed hebt op het gevoel van je ouder in positieve en negatieve zin. Als jij je gedraagt, is je ouder blij en trots. Als jij afwijkt van de verwachting is je ouder bedroefd, teleurgesteld en boos. Je hebt de macht om aan de knoppen van het geluksniveau van je ouder te kunnen draaien. Wie weet als je extra je best doet, alles doet wat de ouder vraagt of ervoor zorgt dat je perfect bent of ergens heel goed in bent dat je dan uiteindelijk gezien en gewaardeerd wordt. Kinderen proberen hun emotionele eenzaamheid op te lossen, maar hun oplossingsvermogen is beperkt. In het geval van een ouder die veel lijdt, verdriet heeft of depressief is willen ze maar één ding, zorgend at de ouder weer gelukkig is. Want de achterliggende verwachting is; als de ouder gelukkig is, zul je gezien worden, want dan komt er ruimte vrij voor mij. Maar helaas is dat een illusie en moet je uitkijken dat je niets meer te geven hebt in een gezonde relatie omdat jouw ouder jou heeft opgebruikt. Eenmaal volwassen loop je het risico op een narcistische partner te vallen, omdat het kind in jou nog steeds hoopt dat het de oplossing vindt om gezien te worden. Misschien ga je jezelf zo extreem opofferen in de hoop dat je dan gewaardeerd zult worden. Het voelt als van levensbelang, want als je beseft dat je de aandacht nooit zult krijgen ben je voor je gevoel verloren en waardeloos. Deze conclusie is gebaseerd op destructieve aannames. Ze zijn niet waar, maar als kind was je niet in staat om de complexe situatie te begrijpen. Dat ben je wel als volwassene. Het gat van afwijzing en eenzaamheid zal nooit gevuld worden door een narcistische partner.
Welke copingsstijl herken je?
Wat neem je allemaal op je schouders in je volwassen leven?
Wat hoop je nog steeds op te lossen met je verantwoordelijke gedrag?
Dit is het verhaal van coach cliënt Anna als reactie op bepaalde narcistische thema’s:
Bij narcistische moeders worden de kinderen vaak als verlengstuk gezien.
“Vaak heb ik het gevoel gehad dat mijn moeder haar leven voortzette, en dan vooral haar jeugd en liefdesleven, door met mij mee te willen doen, alsof ze mee wilde genieten van mijn leven.”
Vecht-vlucht-verstarreactie
“Mijn reactie op een moeilijke situatie was “freeze”. Ik wachtte af tot het voorbij was en stelde me ondertussen zo klein mogelijk op, in de hoop dat de situatie weer snel normaal zou zijn.”
Symbiotisch narcisme, het opgeëiste kind:
“Tegemoet komen aan verlangen van moeder. Moeder wil zich één voelen met haar kind. Jeugd meebeleven, brieven van vriendjes lezen, invloed uitoefenen op liefdesleven etc.
Moeder wil dat ik er altijd voor haar ben.
Als zij problemen heeft, lijd ik mee. Weinig ruimte voor mij om zelfstandig te worden en vrijheid te nemen. Zij geeft mij een schuldgevoel als ik voor mezelf opkom. Moeder voelt zich tekortgedaan als ik me los wil maken.”
Parentificatie
“Langzamerhand krijg ik de zorg voor mijn moeder, maaltijden, boodschappen doen. Zij manipuleert via mijn kinderen, geeft mij de medezorg voor het huis en het opruimen ervan. Ik probeer zo veel mogelijk haar eenzaamheid/verdriet op te lossen na het overlijden van mijn vader. Door mij een schuldgevoel te geven kom ik tegemoet aan haar wensen.
Al eerder gaf zij mij mede de zorg voor papa, toen hij hartproblemen had, ging ze gewoon een aantal weken weg en liet de zorg voor papa aan mij over.”
Wat heeft dit met mij gedaan?
“Ik heb nooit op mezelf gewoond en de vrijheid ervan beleefd. Ik had eigenlijk tot haar dood de verantwoordelijkheid voor mijn moeder en eerder ook de verantwoordelijkheid voor mijn vader.
Verdriet en boosheid over vroeger: Ik heb me niet kunnen ontwikkelen zoals ik wilde, studeren, naar mijn vriend in het buitenland gaan, (dit werd op papa’s hartprobleem geschoven, hij zou het niet overleven als ik zou gaan) op kamers gaan, vrijheid beleven en dingen zelf ontdekken met de support van een ouder. Ze had controle over wat ik deed, schreef, beleefde of uitsprak.
Ik heb me in veel bochten gewrongen voor haar goedkeuring. Ik heb me, door mijn moeders manipulatieve gedrag, niet kunnen ontwikkelen zoals een puber of een jonge vrouw dat doet.
Ik ben mijn hele leven volgzaam geweest, alert en waakzaam voor de gevoelens van anderen. Mijn moeder heeft een grote invloed gehad op mijn leven, dingen die zij afkeurde, moest ik stiekem doen. Ik ben niet assertief geworden. Ik ben wars van koketterie en in de belangstelling staan. Ik ben allergisch voor manipulatie en kan me heel snel gekwetst of beledigd voelen. “
Je los maken uit de afhankelijkheid
Word je bewust van jouw copingsstijl om gezien te worden en zie de realiteit onder ogen dat het een doodlopende weg is.
Het kind in jou denkt dat het moet bewijzen dat het goed is. Het kon niet anders dan het zien als een persoonlijke afwijzing. Maar je bent nu volwassen. Door je te laten informeren over de kenmerken en achtergrond van een narcistische ouder en wellicht narcistische partner, hoef je het niet meer persoonlijk te maken. Je bent goed zoals je bent, jouw verlangens en behoeften naar emotionele verbinding zijn normale menselijke behoeften.
Je hoeft je niet schuldig of beschaamd te voelen als je merkt dat je diep van binnen woedend bent. De boosheid kan je helpen om los te komen van een voor jou destructieve band en jezelf de moeite waard te vinden. Het kind in jou voelt zich nog loyaal naar de ouders en denkt dat het verantwoordelijk is voor hen geluk. Maar als volwassene weet je dat een kind nooit verantwoordelijk gesteld kan worden voor het geluk van ouders. Het is de omgekeerde wereld. Een ouder is verantwoordelijk voor het geluk van hun kinderen.
Richt je op emotioneel volwassen mensen.
Dat zijn mensen die bereid zijn naar zichzelf te kijken en hun bevindingen te delen. Emotioneel volwassen mensen zijn stabiel en betrouwbaar, je kunt ze vertrouwen in wat ze zeggen en doen. Ze vatten niet alles persoonlijk op en wanneer hen iets wel raakt kunnen ze dat benoemen. Emotioneel volwassen mensen zorgen voor veiligheid in een relatie of dat nu een vriendschap, een collegiale of liefdesrelatie is, door respectvol om te gaan met jouw grenzen en uit te gaan van een goede balans tussen geven en nemen. En misschien nog wel het allerbelangrijkste. Emotioneel volwassen mensen zijn empathisch, doen moeite om jou te begrijpen.
Ben je klaar met een voortdurend gevoel van falen, onzekerheid en zelfkritiek?
Wil je ontdekken wie jezelf bent en gesteund en bevestigd worden in dit proces?
Wil je leren hoe je grenzen stelt richting je ouders en controle kunt houden?
Wil je loskomen uit een relatie waarin je emotioneel gemanipuleerd en verwaarloosd wordt?
Ervaar de vrijheid om te mogen zijn zoals je bent met al je gevoelens.
Ik, Marja Postema, help je graag
Meld je aan via het contactformulier voor een gratis intake/kennismakingsgesprek
Ben je al even bezig met bewustwording en je persoonlijke ontwikkeling?
Heb je behoefte aan verdieping, verheldering en aan het oplossen van hardnekkige patronen?
Heb je behoefte aan een persoonlijke en professionele ontwikkeling?
Zowel de coaching als de opleiding vinden plaats in Amersfoort.
