De boog kan niet te lang gespannen blijven.
“De spanning in de boog geeft de pijl de energie die hij nodig heeft om zijn doel te bereiken. Zonder stress (inspanning) komt de pijl nergens. Als je de boog te hard aanspant of overspant dan verliest deze zijn veerkracht en breekt uiteindelijk in tweeën.”
Uit: Stress vriend en vijand
Definitie:
Stress is een verstoring van het evenwicht tussen de eisen die door een bepaalde situatie worden gesteld en de capaciteiten die aanwezig zijn om aan de situatie het hoofd te bieden. Met andere woorden, de draaglast is groter dan de draagkracht.
Een stressor is een stresssituatie, alles wat sociaal, psychisch en/of lichamelijk spanning geeft en het evenwicht tussen ontspanning en inspanning verstoort. Stress is een innerlijke spanning die ontstaat door de complexe wisselwerking tussen een individu en zijn omgeving.
Er bestaat gezonde en ongezonde stress
Gezonde stress is een gezonde mentale en/of fysieke inspanning die leidt tot een optimale prestatie. En een tevreden gevoel. Als de belasting oploopt presteren we minder. Toenemende en chronische belasting bedreigt je fysieke en psychische gezondheid.
Je kunt stress kwijtraken door vaardigheden te leren, gewend te raken, steun te krijgen of uit een stressvolle situatie te stappen. Denk aan de stress tijdens je eerste autorijlessen. Na een aantal lessen en je groeiende zelfvertrouwen verdwijnt de stress.
Stress creëren in je hoofd
We interpreteren en beoordelen mensen en situaties. Negatieve interpretaties of aannames zoals, het lukt me niet, dit is veel te moeilijk of ik durf niet leiden tot negatieve stress. De beoordeling van een situatie, is te moeilijk en de beoordeling van je eigen vermogen, ik kan het niet, leiden tot een stressreactie. Deze gedachten leiden tot gevoelens als angst en machteloosheid, wat weer kan leiden tot fysieke reacties zoals hoofdpijn, maagpijn of duizeligheid. Zo kan eenzelfde situatie door de een als een prettige uitdaging worden gezien en door een ander als een onmogelijke opgave. Het beoordelen van een stresssituatie is dus een subjectief gebeuren.
Oer reacties
Lichamelijke stressreacties worden via het autonoom zenuwstelsel gestimuleerd. Autonoom wil zeggend at het zenuwstelsel automatisch handelt en je aanzet om in bepaalde situaties te vluchten, bevriezen of te vechten. Het deel van dit autonome zenuwstelsel dat verantwoordelijk is om in stresssituaties je lichaam paraat te maken heet het sympathisch zenuwstelsel. Als dit geactiveerd wordt, brengt het snel heel veel energie in omloop en organiseert het ons lichaam zodat je optimaal je zintuigen, spieren en hersenen kunt gebruiken. Denk aan je hart dat sneller gaat kloppen en je bloeddruk die verhoogd. Op die manier stroomt zuurstof en energie sneller door het lichaam zodat je beter kunt vechten of vluchten.
Parasympatisch zenuwstelsel
Deze enorme mobilisatie van het lichaam kan niet lang duren, omdat je de reserves van je energie aanboort. Na afloop van zo’n stresssituatie treden er andere mechanismen in werking die het herstel van het lichaam bevorderen. Dat heet het parasympatisch zenuwstelsel dat in actie komt als je je gaat ontspannen. Het helpt je om te herstellen van de schrik, de lichamelijke inspanning en om weer een energievoorraad aan te leggen. Zo verlangzaamt het je ademhaling, verlaagt de bloeddruk, stimuleert de spijsvertering en laat het hart rustiger en gelijkmatiger kloppen.
Bevriezen/ passiviteit
Vechten of vluchten kan soms niet mogelijk zijn. Denk aan een extreme situatie dat een wilde beer voor je staat. Je voelt je overweldigt door een bedreiging. De fysieke mechanismen die dan op gang komen veroorzaken passiviteit en besparen energie. Enerzijds om minder op te vallen en anderzijds om eventueel later voorbereid te zijn. We leven niet meer in de oertijd dat je bedreigt kunt worden door wilde dieren, maar je kunt je wel in een situatie totaal machteloos en hulpeloos voelen, waardoor dezelfde oer mechanismen in je lichaam worden geactiveerd.
Chronische stress
Het parasympathisch zenuwstelsel probeert voortdurend in evenwicht te blijven met het actiegerichte sympathische zenuwstelsel. De oer stressreacties die bij een korte fysieke bedreiging van nut zijn, kunnen wanneer ze chronisch worden, zorgen voor psychische en lichamelijke gezondheidsproblemen. In de oertijd waren stresssituaties meestal van korte duur, maar tegenwoordig leven we in een complexe wereld waarin er van alles van je wordt verwacht. Steeds meer mensen hebben moeite om te voldoen aan de eisen die gesteld worden, aan de individualisering en de hoge werkdruk. Stress klachten zijn het gevolg. Maar ook een langdurige slechte relatie met je partner, met collega’s, met lastige klanten en met je leidinggevende kan tot chronische stress leiden. Bij langdurige stress verlies je je veerkracht en flexibiliteit.
Stressverschijnselen
In stresssituaties kan je lichaam sterk reageren; je ervaart druk op de post, een hoge en snellere ademhaling, meer spierspanning en wellicht misselijkheid of darm- of maagkrampen. Vermoeidheid is een belangrijk signaal dat je lichaam behoefte heeft om te herstellen. In je gedrag merk je dat je je minder goed kunt concentreren, je dingen vergeet of dat je een kort lontje hebt. Je gaat wellicht meer roken, drinken of snoepen, in de hoop dat de stress vermindert, of je hebt helemaal geen honger omdat je misselijk bent.
Emotionele stressverschijnselen houdt in dat je bijvoorbeeld veel onrust, onzekerheid of angst ervaart, dat je je opgejaagd voelt, eerder in huilen uitbarst of boos wordt om het minste geringste. Het gevoel van onmacht geeft je het gevoel dat je geen controle over de situatie hebt.
Deze symptomen zijn de eerste reactie op stress. Wordt er niets aan de situatie veranderd dan kan stress nog veel meer gevolgen hebben zoals overspannenheid, burn-out, depressies en ernstige ziektebeelden.
Destructieve gedragspatronen
Hoe je op een situatie reageert is onder andere afhankelijk van al jouw normen en waarden en de verwachtingen die je van jezelf en van anderen hebt. Mensen die vaal veel stress ervaren, stellen meestal zeer hoge eisen aan zichzelf, ze willen bijvoorbeeld altijd voldoen aan de verwachtingen van anderen, stellen geen grenzen. Je manier van denken heeft hierbij een grote invloed.
Perfectionisme
Alles moet perfect, ik mag geen fouten maken, ik mag nooit ziek zijn, ik moet alles weten en ik moet altijd alles kunnen oplossen. Zoals je ziet is dit dus de perfecte manier om stress te krijgen.
Piekeren
Je overal zorgen over maken; of je wel gewaardeerd wordt, of je geenkritiek krijgt, of je het wel goed doet, of je partner wel echt van je houdt.
Wanneer je jezelf niet de moeite waard bent groeien de gevoelens van onzekerheid. Als je jezelf niet zeker voelt over de kwaliteit van je werk, of je wel een interessante partner bent, of je wel een goede moeder of vader bent, ontstaat stress, waardoor de onzekerheid nog meer groeit.
Besluiteloosheid
Besluiteloosheid gaat vaak samen met onzekerheid en piekeren. Je durft geen beslissing te nemen, piekert of je wel de juiste keuze maakt en wacht met het nemen van het besluit terwijl ondertussen de stress alleen maar toeneemt. Zeker wanneer anderen afhankelijk zijn van jouw besluit.
Doemdenken
Bij doemdenken bedenk je negatieve scenario’s die leiden tot nog meer negatieve gedachten. Het loopt in je gedachten slecht af, wat onvermijdelijk tot stress leidt.
Wanhoopsdaden
In je wanhoop en het verlangen dat de stress vermindert ben je juist geneigd om een oer reactie toe te passen. Of je gaat vluchten door de situatie of de persoon die de stress veroorzaakt te gaan vermijden of je gaat in de aanval. Wellicht kan de aanval zin hebben als je daarmee voor jezelf opkomt. Maar bij hardnekkige situaties heb je vaak geen macht. Een andere wanhoopsdaad is het onderdrukken van emoties door het gebruik van alcohol, medicijnen, sigaretten, snoepen of eten.
Wil je weten welke emotionele stress kan leiden naar een burn-out?
Vraag de gratis test aan:
De meeste invloed heb je uiteindelijk alleen op jezelf. Je kunt jezelf veranderen.
Wil je hiermee aan de slag?
Ik, Marja Postema, help je graag.
Neem contact op met mij via het contactformulier.
