Het autonome zenuwstelsel bepaald hoe jij je leven ervaart.
Overtuigingen, gedragingen en lichamelijke responsen liggen verankerd in het autonome zenuwstelsel. Het fysieke en psychische zijn hierin met elkaar verweven. De fysieke toestand en het psychische verhaal vormen samen een verhaal die voortdurend bevestig wordt. Als een kat die in zijn staart bijt.
Vanaf het moment dat je wordt geboren begint het autonome zenuwstelsel een verhaal te construeren. Of dat verhaal over verbinding of over bescherming gaat, hangt af van de mate waarin je je regulerende mensen om je heen had.
Door trauma verandert het zenuwstelsel van een toestand van verbinding naar een toestand van bescherming. In een toestand van bescherming is overleven het enige doel. Het systeem is dan niet meer ontvankelijk voor verbinding en verandering, want alleen in een toestand van veiligheid en verbondenheid zijn gezondheid, groei en herstel mogelijk.
Het autonome zenuwstelsel is in de baarmoeder al actief.
Stressvolle ervaringen, tijdens de zwangerschap, die voortkomen uit bijvoorbeeld armoede, gebruik van alcohol of drugs, een afwezige partner, een slechte relatie, verlies van een dierbare, beïnvloedt het autonome zenuwstelsel van de baby. Zowel in de baarmoeder als later in het gezin zijn vroegkinderlijke ervaringen van invloed op het autonome zenuwstelsel van het kind en creëren vaste responspatronen.
In aanwezigheid van een betrouwbare regulerende ouder zorgt de wederzijdse afstemming ervoor dat het kind veiligheid in de verbinding kan ervaren. Als er vanuit de ouder, meestal de moeder, te weinig of geen afstemming is met het kind of de moeder is zelf in staat van disregulatie en zelfbescherming en daardoor niet in staat is om terug te keren naar een gereguleerde staat van zijn, reageert het autonome zenuwstelsel van het kind hierop door beschermingspatronen te ontwikkelen.
Wat is neuroceptie?
Het autonome zenuwstelsel gebruikt neuroceptie om waar te nemen wat er vanbinnen gebeurt in je lichaam en wat er buiten in de omgeving plaatsvindt.
Neuroceptie is waarnemen zonder bewustzijn. Het heeft betrekking op de wijze waarop het autonome zenuwstelsel reageert op de buitenwereld. Neuroceptie is altijd actief de omgeving aan het scannen; de inrichting van de ruimte, de expressie van een gezicht, het geluid van een stem of iemand aandacht voor je heeft of niet.
Op een niveau dat diep onder dat van het bewuste waarnemen ligt, zoekt het autonome zenuwstelsel naar innerlijke, externe en relationele signalen van veiligheid, gevaar en levensbedreiging. Bij gevaar wordt het overlevingssysteem geactiveerd door te vluchten, vechten of bevriezen.
Hoewel je je vaak niet bewust bent van signalen van veiligheid of gevaar die je via neuroceptie oppikt, voel je de autonome respons erop wel, bijvoorbeeld door een ontspannen of gespannen ademhaling of door het zien van mensen die gespannen of ontspannen zijn.
Je houding, de wijze waarop je naar de wereld kijkt en je gedrag zijn allemaal het gevolg van het feit dat je autonome zenuwstelsel zich beweegt tussen toestanden van verbinding en bescherming. De verhalen waarmee je je identificeert hebben hun oorsprong ver weg van de denkende hersenen en zijn gebaseerd op de signalen van veiligheid, gevaar of bedreiging die door neuroceptie werden opgepikt.
Door het proces van neuroceptie te begrijpen, krijg je meer inzicht in en compassie voor de manier waarop het autonome zenuwstelsel reageert ten dienste van jouw veiligheid en overleving.
Om verandering aan te kunnen brengen in de toestand van het autonome zenuwstelsel, is het nodig om deze impliciete ervaring expliciet te maken zodat je rationele brein je kan helpen om realistisch waar te nemen.
Wat is coregulatie?
Coregulatie is een biologische noodzaak, want het is van essentieel belang om te overleven.
Bij de geboorte maak je de overstap van een fysieke verbinding via de navelstreng naar de verbinding en de coregulatie van jouw autonome zenuwstelsel tot het autonome zenuwstelsel van je moeder. De huid op huidcontact na de geboorte zorgt voor een coregulatie van de hartslag, ademhaling en temperatuur en voor de aanmaak van kalmerende hormonen. Deze wederzijdse regulatie van wederzijdse toestanden creëert een gedeelde autonome ervaring, een gedeelde emotionele ervaring en een gedeelde ervaring van veiligheid.
Het vermogen tot zelfregulatie is gebaseerd op doorlopende ervaringen met coregulatie. Door middel van coregulatie verbinden we ons met anderen en creëren we een gedeeld gevoel van veiligheid. In aanwezigheid van een betrouwbare, regulerende ander, worden we meegenomen in het ritme van wederkerigheid en zo doen we ervaringen op van veiligheid in verbondenheid.
Veel mensen hebben de vroegkinderlijke ervaring, van het samen met een veilige persoon op een veilige plek zijn, moeten missen. Wanneer er sprake is van een voortdurend gebrek aan afstemming en breuken in het contact niet worden herkend en hersteld, zorgt de aanhoudende autonome ervaring van onveiligheid ervoor dat de focus van het systeem verschuift van verbinding naar bescherming.
Als begeleider ben je er verantwoordelijk voor dat je zelf gereguleerd bent en een regulerende aanwezigheid bent voor je cliënt waardoor je de cliënt uitnodigt tot coregulatie.
Bij welke mensen in je omgeving ervaar je een coregulerende werking?
Bij welke mensen voel je een gebrek aan autonome afstemming?
De responsen die in het verleden noodzakelijk waren, zijn in het heden vaak de oorzaak van veel stress.
Een activering van het zenuwstelsel in het heden kan veelal herleid worden naar een ervaring in het verleden, want het traumatische verleden ligt opgeslagen in het autonome zenuwstelsel die, ook al is de situatie veranderd, nog steeds is ingesteld op gevaar en bedreiging.
Een getraumatiseerde kindertijd kan ervoor zorgen dat je last hebt van onvoorspelbare, intense en langdurige periodes van disregulatie. Deze autonome disbalans en het gebrek aan flexibiliteit door een standaard gevoel van stress, kan leiden tot verschillende gezondheidsproblemen, zoals een verminderde immuun functie, spijsverteringsproblemen, ademhalingsproblemen en chronische vermoeidheid. Behalve aan fysieke effecten is er ook sprake van een psychische impact, zoals een voortdurende alertheid op onveiligheid, eenzaamheid, moeite om zich te concentreren, angst en gevoeligheid voor depressie.
Een gevoel van veiligheid creëren
Vanuit een ontspannen zenuwstelsel (de ventrale vagale toestand) voel je dat je deel uitmaakt van de wereld, verbonden met jezelf, in staat bent om verbinding met anderen te maken, ontvankelijk bent voor verandering en in staat bent om diverse opties te overwegen. De basis van deze toestand is een gevoel van veiligheid. Je bent in staat uiteenlopende gevoelens en emoties te ervaren zoals vreugde, rust, verdriet, frustratie en vervulling te ervaren.
Een lichamelijk gevoel van veiligheid vereist niet alleen dat signalen van gevaar worden weggenomen of verminderd, maar ook dat signalen van veiligheid worden herkend. Je kunt leren om signalen te herkennen die op veiligheid duiden en het heden scheiden van de onveilige signalen uit het verleden. Dat is belangrijk omdat deze ouder ervaringen nogal eens in het heden doordringen.
Het sociale betrokkenheidssysteem
Het autonome zenuwstelsel is een relationeel systeem. Onze ogen, stem, gezichtsuitdrukking en gebaren zenden en ontvangen voortdurend signalen die aangeven of het veilig is om te proberen een relatie tot stand te brengen. Je reageert al op het geluid en de intonatie van iemand zijn stem voordat je hoort wat er inhoudelijk gezegd wordt.
Deze elementen van het sociale-betrokkenheidssysteem zijn van essentieel belang om te kunnen inschatten wanneer er sprake is van gevaar en wanneer van veiligheid. Je kunt leren onderscheid te maken tussen waarschuwings- en welkomstsignalen.
Omdat het zenuwstelsel wordt gevormd door je persoonlijke ervaringen kun je verzoeken tot verbinding met een ander missen of verkeerd interpreteren. Een onbeweeglijk gezicht kan gezien worden als afstandelijk en niet geïnteresseerd en daardoor onveilig.
Hoe bewuster je wordt van het sociale betrokkenheidssysteem, des te gemakkelijker contacten met anderen je zullen afgaan.
Een polyvagale benadering
Wat is er nodig?
- Nieuwsgierig zijn en zonder oordeel je autonome toestand waarnemen.
- Vriendschap sluiten met je autonome zenuwstelsel.
- Door bewust aandacht te geven aan autonome ervaringen, ontstaat de mogelijkheid om het autonome systeem te beïnvloeden.
- Het autonome zenuwstelsel leert van ervaringen, dus ook van nieuwe, positieve ervaringen, Ingesloten responspatronen kunnen worden doorbroken om nieuwe patronen te creëren.
- Door het proces van neuroceptie bewust te reguleren, kun je zorg dragen voor een gevoel van veiligheid.
- Door je expliciet bewust te worden van de impliciete werking van het autonome zenuwstelsel, kun je ontdekken hoe je een regulerende hulpbron kunt zijn, zodat je omstandigheden kunt creëren die bevorderlijk zijn voor een gevoel van veiligheid en verbondenheid.
- Zelfcompassie ontwikkelen voor dat getraumatiseerde meisje of jongetje die verschillende bescherming strategieën heeft moeten ontwikkelen.
- Bewust aandacht besteden aan een ontspannen toestand.
- Zelfregulatie vaardigheden ontwikkelen zodat je veilige verbindingen aan kunt gaan.
Bron: De polyvagaal theorie in therapie. Auteur: Deb Dana
Heb je last van een over-geactiveerde zenuwstelsel of voortdurende onrust?
Ben je je omgeving voortdurend aan het scannen en controleren?
Ik (Marja) help je graag om meer innerlijke rust te ontwikkelen.
Neem contact op via het contactformulier voor een gratis kennismakingsgesprek
Ben je al even bezig met bewustwording en je persoonlijke ontwikkeling?
Heb je behoefte aan verdieping, verheldering en aan het oplossen van hardnekkige patronen?
Heb je behoefte aan een persoonlijke en professionele ontwikkeling?
Kijk eens naar de OPLEIDING EMOTIONEEL MEESTERSCHAP
Zowel de opleiding als de coaching vinden plaats in Amersfoort.
