Veel mensen zijn alleen,
omdat ze muren bouwen in plaats van bruggen.
Anoniem
Je kent vast wel een periode uit je leven dat je je eenzaam voelde.
Wellicht veroorzaakt door tijdelijke omstandigheden, zoals een verhuizing of een verandering van baan. Een verhuizing zorgt ervoor dat je je aangename bedding van een bekende omgeving, vrienden en mogelijk familie, kwijtraakt. Zij vervullen de primaire menselijke behoefte om deel te zijn van een groep, waar je gekend en geliefd wordt. Zij geven je gezelligheid en aandacht. Wanneer je verhuist naar een onbekende omgeving, sta je er alleen voor. Dat kan leiden tot een gevoel van eenzaamheid, wat verdwijnt wanneer je je buren hebt leren kennen en opnieuw een sociaal leven hebt opgebouwd. Dan voel je je weer deel van je omgeving. Soms krijg je tegelijk met meerdere veranderingen te maken, bijvoorbeeld als je werk wordt overgeplaatst naar een andere stad, waardoor je zowel je collega’s kwijt raakt als je woonomgeving. Dat doet een groot beroep op je sociale en contactuele vaardigheden.
Eenzaamheid kan langdurig aanhouden, zoals bij oudere mensen die steeds minder contact hebben met hun omgeving. Wellicht omdat ze fysiek niet meer mobiel zijn of hun kinderen niet vaak komen, omdat deze te druk zijn met hun eigen leven. Iedereen kan zich de ondraaglijke eenzaamheid voorstellen, wanneer iemand, na tientallen jaren lief en leed gedeeld te hebben, zijn partner verliest. Veel mensen denken dat alleen ouderen zich eenzaam voelen. Wat je niet zou verwachten, is dat eenzaamheid onder alle leeftijdscategorieën voorkomt.
Er is een verschil tussen eenzaamheid en alleen zijn. Wanneer je alleen leeft hoef je je niet altijd eenzaam te voelen. Veel mensen vinden het heerlijk om alleen te zijn, want het heeft ook zo zijn voordelen; het geeft je de vrijheid zelf te bepalen hoe je wilt leven, hoeveel aandacht je aan werk of hobby’s besteedt, hoe je je huis inricht of hoe je je vakanties invult. Je bent aan niemand verantwoordelijkheid schuldig en je hoeft je niet aan te passen. Je kunt gaan en staan waar jij wilt. Mensen die zich in een relatie hebben weggecijferd kunnen zich na een scheiding heel bevrijd voelen. Daarentegen kan eenzaamheid een afgesloten gevoel geven. Afgesloten van jezelf of van je omgeving.
“Eenzaamheid betekent onafhankelijkheid, dat had ik altijd gewild, en na lange jaren verkregen. Eenzaamheid was koud, o ja, maar ook stil, prachtig stil en groot als de koude, stille ruimte waarin de sterren draaien.”
Herman Hesse
Uit: De Steppewolf
Eenzaamheid biedt je de mogelijkheid je te bezinnen op je leven.
Je kunt zo in beslag worden genomen door de hectiek van de dag, dat je vergeet jezelf af te vragen of dit het leven is dat je graag wilt leiden. Want in periodes van eenzaamheid word je teruggeworpen op jezelf. Verschillende religies gebruiken eenzaamheid om in contact te komen met het Hogere. In de christelijke religie ligt dat Hogere buiten jezelf en bij het boeddhisme gaat het om het Hogere in jezelf. In de drukke rat race van het bestaan zoeken steeds meer mensen bewust de eenzaamheid op, bijvoorbeeld in de vorm van een sabbatical, een korte retraite in een klooster of een langere periode in een ashram in India. Hier besteden ze aandacht aan zichzelf en hun spirituele ontwikkeling. Zo kunnen ze zich bezinnen op hun leven en met nieuwe inspiratie terugkeren naar hun drukke bestaan.
Kunstenaars kunnen diepe momenten van eenzaamheid ervaren
die voortkomen uit een impasse tijdens een creatieproces. Een impasse is een vast onderdeel van elk creatieproces of dat nu het maken van een schilderij is of het schrijven van een boek. Het zijn momenten van onzekerheid, vertwijfeling en zelfkritiek. De ervaring leert dat ze altijd weer voorbijgaan. In sommige gevallen stopt de kunstenaar met zijn project en zo blijft een schilderij onafgemaakt, een manuscript in de la en een theatervoorstelling nooit op de planken.
Geen enkel creatief werkstuk heeft ooit het licht gezien zonder dat er op een of ander moment van het vormgevingsproces van enige eenzaamheid sprake is geweest.
- Wieland-Burstin
Eenzaamheid dient zich aan bij elke overgang naar een nieuwe levensfase.
Dat begint op het moment dat je wordt geboren. Je verlaat de veilige baarmoeder en je moet maar afwachten of je liefdevol wordt ontvangen. Dat is voor sommigen van ons een diep trieste ervaring van eenzaamheid geweest. Wanneer je oud genoeg bent om naar school te gaan, moet je het veilige vertrouwde thuisnest loslaten en erop vertrouwen dat je moeder je weer komt ophalen. Hoeveel kleine kinderen beginnen hun eerste schooldag niet krijsend om te voorkomen dat hun moeder hen alleen laat in een nieuwe voor hun onveilige situatie. Afhankelijk van de leerkracht, de sfeer in de klas en het contact met klasgenoten zal dit gevoel van eenzaamheid kort of lang duren. Elke nieuwe levensfase brengt onbekend terrein en nieuwe uitdagingen met zich mee die gepaard gaan met het loslaten van het oude vertrouwde. Het test je veerkracht, je mate van onafhankelijkheid en je sociale vermogens. De kans om bij elke nieuwe stap in je leven jezelf waar te maken kan voor de een heel beangstigend zijn en voor een ander een feest. De eenzaamheid is als een poort naar een nieuwe fase, waarin je een moment van bezinning kunt hebben over wie je bent en wie je wilt zijn. Zo is de puberteit een van de moeilijkste levensfases, omdat die gepaard gaat met zowel innerlijke als uiterlijke veranderingen en een ontluikende seksualiteit, die veel gevoelens van onzekerheid, angst en schaamte met zich kunnen meebrengen. Wanneer je geen aansluiting vindt met leeftijdsgenoten en er geen mogelijkheid is om je gevoelens te delen kan dit een intens gevoel van eenzaamheid veroorzaken. In bepaalde stammen in Afrika wordt deze overgang geritualiseerd; zowel jongens als meisjes leven een periode in afzondering, waarin ze met hun lotgenoten worden ingewijd in de nieuwe levensfase.
De levensfase van de adolescentie biedt misschien nog wel een grotere uitdaging. Na het verlaten van de middelbare school en vaak ook het ouderlijke huis, moet je je eigen weg vinden. Je verhuist naar een vreemde stad om te gaan studeren en moet voor jezelf gaan zorgen, discipline opbrengen om te studeren en nieuwe vrienden maken. Geen wonder dat adolescenten zich langdurig eenzaam kunnen voelen, omdat ze bijvoorbeeld moeite hebben om vrienden te maken, geen plezier hebben in hun studie en de geborgenheid van het gezin missen. Enkelen kunnen zich in deze situatie niet staande houden, ervaren een lijden dat ze niet kunnen dragen en zien geen oplossing, met als gevolg dat ze ervoor kiezen om hun leven te beëindigen.
Eenzaamheid is van alle leeftijden.
Steeds meer jongeren bekennen dat ze eenzaam zijn. Het hebben van veel contacten op sociale media en actief bezig zijn op Facebook betekent niet dat je je werkelijk gezien en gehoord voelt. Het contact op sociale media is vaak oppervlakkig en iedereen plaatst meestal alleen succesvolle en vrolijke berichtjes.
In 2008 is aan TNS Nipo opdracht gegeven eenzaamheid in Nederland in kaart te brengen. Hieruit bleek dat zo’n 30 procent van de volwassen ondervraagden zich weleens eenzaam voelt. Onder jongeren zijn er in verhouding meer mensen die zeggen eenzaam te zijn, namelijk 43 procent. De onderzoekers denken dat in deze antwoorden meespeelt, dat voor het eerst de jongvolwassenen het taboe rond eenzaamheid durven te doorbreken en durven toe te geven dat eenzaamheid in hun leven speelt. Dit in tegenstelling tot ouderen die een groter schaamtegevoel hebben rondom eenzaamheid als het henzelf betreft.
De eindconclusies van het onderzoek waren:
Eén op de drie Nederlanders is eenzaam.
- Het treft oudere en jongere mensen.
- De helft van de ondervraagden wil wel bekennen dat men in het verleden eenzaam was.
- Soms houdt eenzaamheid van de medemens iemand bezig, maar wil men amper praten of nadenken over eigen eenzaamheid in de toekomst.
- De bereidheid om te helpen eenzaamheid in de samenleving op te lossen is klein.
Heb je last van eenzaamheid?
