Samen met vader en moeder vormt het eerste kind een drie-eenheid.
Het is het paradijs op aarde; alle aandacht, liefde en zorg is er voor dat eerste kind. De ouders willen geen fouten maken in hun nieuwe rol als vader en moederen. Daardoor doen ze extra hun best. Maar ze zijn ook voorzichtig en beschermend, waardoor het kindje wordt ingeperkt in zijn spontane acties. Later in het leven kan deze voorzichtige houding terugkomen.
Vader en moeder zijn in de wolken met dit eerste kind en kunnen er niet genoeg van krijgen om met dit kindje bezig te zijn.
Maar dan komt er misschien plotseling een tweede kindje.
Als eerste en enig kind sta je daar niet bij stil dat dat mogelijk is. Dat is nogal een shock in het jonge leven en vraagt een grote aanpassing. Ook al brengen de ouders dit, voor hun blije nieuws, nog zo zorgvuldig, het blijft een onaangename verassing want je wordt even aan de kant geschoven om plaats te maken voor dat kleine wormpje. En dat niet alleen, als oudste word je ook nog gevraagd om te helpen en moeder te ontlasten. Misschien moet je een tijdje bij familie verblijven. Je wilt dat 2de kindje niet, misschien haat je het wel en wil je dat het teruggaat naar waar het vandaan komt.
We ontwikkelen allemaal eigenschappen in de kindertijd om geaccepteerd te worden en waardering te krijgen.
Daarnaast ontwikkel je ook eigenschappen die ontstaan door de gezinssituatie, zoals het oudste kind zijn maar bijvoorbeeld ook als er in het gezin een van de kinderen veel aandacht nodig heeft. Dan zal een ander kind besluiten niet lastig te zijn of juist extra behulpzaam worden. Het gevolg is dat in sommige gezinnen je ware aard of karakter weinig ruimte heeft gekregen.
Zo zal een oudste kind zich snel verantwoordelijk voelen voor de jongere kinderen maar ook de neiging hebben om de baas te spelen. Het wil de ouders behagen, omdat daar ooit die fantastische drie-eenheid was.
Veel oudste kinderen hebben later een vanzelfsprekend overzicht en natuurlijk leiderschap. Ze zien wat er moet gebeuren, nemen het initiatief en verdelen de taken. De anderen volgen dit meestal als vanzelfsprekend. Een valkuil is dat de oudste zich later overal mee bemoeit en geen vertrouwen heeft in anderen dat zaken goed komen. Loslaten valt niet mee.
Kenmerkende eigenschappen van het oudste kind:
Een groot gevoel van verantwoordelijkheid
Oudste kinderen voelen zich snel verantwoordelijk voor het wel en wee van anderen. Ze vinden het moeilijk om grenzen te stellen en ‘NEE’ te zeggen tegen hulpvragen.
Plichtsgetrouw en betrouwbaar
Het ene komt voort uit het andere. Je kunt het ook loyaliteit noemen. Je doet wat er moet gebeuren en het lastige is je weet ook of ziet wat er moet gebeuren. De anderen zien dat meestal niet. Dit kan in het gezin zijn of op het werk. De bril die je op hebt, om destijds je ouders te ondersteunen, is, wat moet er gebeuren. Het maakt je praktisch en pragmatisch, maar ook een tikkeltje dwangmatig. Daar kunnen anderen zich nogal eens aan ergeren.
Voortvarend
Voortvarend is de actie die voortkomt uit het plichtsgetrouwe en verantwoordelijke gevoel. Beter vandaag af dan morgen zul je denken en anderen kunnen zich daardoor opgejaagd voelen. De oudste moest de weg vrijmaken; hoe laat moet het thuis komen na het stappen, of voor het eerst op vakantie met vrienden/vriendinnen. Daar moest het voor vechten.
Serieus
Oudste kinderen neigen ernaar om serieuze mensen te worden. Dat is niet gek als je nagaat dat ze veel verantwoordelijkheid dragen. Het is te hopen dat je de eerste jaren van je leven veel hebt mogen genieten en spelen, dan is dat in elk geval wel ontwikkeld en heeft je speelse kan de ruimte gehad. Dus het hangt er ook vanaf hoe jong je was toen het tweede kind kwam en hoe jong je was toen je verantwoordelijkheid kreeg toegeschoven.
Zorgzaam
Het begint met de liefde voor je vader en moeder, waardoor je ze graag wil helpen. Je wilt dat ze gelukkig zijn en dat je gewaardeerd wordt. Vervolgens ervaar je de zorg voor de kleine kinderen na jou. Zorgzaamheid komt uit het hart, waardoor je gemakkelijk geeft. De valkuil is dat je meer geeft dan ontvangt en dat je geneigd bent om de zorg voor jezelf te vergeten. Je kunt ook doen alsof je de sterke zus of broer bent die niets nodig heeft. Dat is natuurlijk een illusie.
Een oudste kind met sterke kwaliteiten zal het ver brengen maar kan het ook van het leven genieten?
De ouders hebben grote verwachtingen van het oudste kind. Het is hun wonderkind. Natuurlijk voelt dat kind de bewondering waaraan het wil voldoen. Het zal zijn best doen om de ouders tevreden te stellen. Dat kan als druk aanvoelen. Daarnaast moet hij of zij de verstandigste zijn als er ruzie is met of tussen broertjes en zusjes.
Het is een grote uitdaging om al dat serieuze werk en brave gedoe ook eens los te laten en mensen aan hun eigen lot over te laten, zodat jij lekker kan gaan vissen, fietsen, dansen of gewoon niets doen.
Inspiratie: Het oudste dochter effect Auteurs: Lisette Schuitemaker en Wies Enthoven
De emotionele en mentale belasting wordt vaak door de mantelzorger onderschat.
In Nederland zijn er meer dan 3 miljoen mensen die voor een ander zorgen. Vaak combineren ze dat met een betaalde baan. Mantelzorg kan zo’n fysieke en emotionele belasting geven, dat mantelzorgers er zelf aan onderdoor gaan, omdat de zorg voor de ander als belangrijker wordt ervaren dan de zorg voor zichzelf. Met stress, overspannenheid en uitputting als gevolg.
Mantelzorger worden overkomt je vaak.
Het kan je zelfs overvallen, bijvoorbeeld wanneer een van je ouders plotseling alleen komt te staan of een ongeluk krijgt. Je hebt je er dan niet op kunnen voorbereiden, want er moet gelijk iets geregeld worden, zoals een verhuizing naar een woonzorgcentrum, particuliere thuiszorg, overleg met GGZ. Daarnaast moet je er emotioneel voor je ouder zijn en wellicht wordt er steeds meer een beroep op je gedaan, naast de zorg en verantwoordelijkheid die je zo wie zo al hebt voor je gezin en je werk. Er is geen tijd meer om stil te staan bij wat dit allemaal met je doet, laat staan dat er tijd is om iets leuks met vrienden(innen) afte spreken.
Het leven draait om die ene persoon die jou nodig heeft. Je staat waarschijnlijk niet stil bij wat dit betekent voor je partner, je kinderen, je vrienden en je werk. Als je geluk hebt word je gesteund en is er begrip.
Een mantelzorger is ook een mens
Het maakt niet uit of je mantelzorger bent vanuit heel je hart, op een gegeven moment kom je jezelf tegen; je hebt steeds minder energie, je krijgt een kort lontje, je kunt niet meer genieten, je voelt je verdrietig, boos of machteloos. De liefde voor je moeder, vader, vrouw, man, broer, zus, vriend, etc. kan dit niet voorkomen. Het is heel moeilijk te aanvaarden dat je gevoelens hebt die in je ogen niet passen bij de liefde die je voelt, zoals boosheid, ongeduld, schuldgevoel, verdriet, hulpeloosheid en afschuw. Je begrijpt niet dat je zulke tegenstrijdige gevoelens kunt hebben. Je negeert deze emoties of onderdrukt ze. Je schaamt je er wellicht voor of wil een ander er niet mee lastig vallen. Uiteindelijk zul je wel iets met je emoties moeten doen omdat het onderdrukken ervan kan leiden tot stress, waardoor je nog minder aankunt. Of je onderdrukt je emoties door eten, drinken en roken.
Welke emoties kun je tegenkomen als mantelzorger?
Irritatie, frustratie en boosheid
Je kunt je boos voelen dat je gevangen zit in deze zorg of je irriteren dat er van alles van je verwacht wordt. Vooral als de vragen zo vanzelfsprekend voelen en er geen waardering is voor alles wat je doet. Wanneer je in het gezin altijd al veel verantwoordelijkheid op je nam, kun je boos zijn op de andere kinderen. Het kan ook boosheid oproepen dat het leven even heel onrechtvaardig voelt. Je kunt ook irritatie ervaren als gevolg van gevoelens van frustratie omdat de persoon die afhankelijk van je is denkt het allemaal wel zelf te kunnen.
Frustratie is een vorm van machteloosheid. We zijn gefrustreerd als iets niet lukt of gaat zoals jij het wilt. Daardoor kun je je geduld verliezen en boos worden.
Als je moe en gestrest bent, is dit een emotie die al snel op de loer ligt en ontstaat er een kort lontje, waardoor je dingen zegt waar je later spijt van hebt.
Zorgen voor iemand met dementie die snel boos of irrationeel is, kan je geduld opraken en ontaarden in een ruzie. Ook door vermoeidheid en gevoel van machteloosheid kan boosheid je zomaar overvallen. Het is normaal dat je gevoelens van irritatie, frustratie en boosheid ervaart als mantelzorger. Neem het jezelf niet kwalijk. Onderzoek waarom bepaalde dingen je zo ergeren en irriteren. Deel je gevoelens, zodat je even stoom kunt afblazen en vraag je af wat JIJ nodig hebt om deze situatie aan te kunnen.
Het helpt al om te erkennen dat mantelzorg heel frustrerend kan zijn. Echt, het ligt niet aan jou of je karakter, het hoort erbij. Veel mantelzorgers ervaren het. Daarom is het een goed idee om er over te praten.
Angst en bezorgdheid
De kans is groot dat je bezorgd bent over alle extra verantwoordelijkheden en hoe je dit redt en hoe het allemaal moet als het erger wordt. “Wat als er iets met mij gebeurt, wie zorgt er dan voor mijn dierbare? Door de enorme grote verantwoordelijkheid kun je je voortdurend afvragen, “Wat als….”
Je kunt je zorgen maken als je merkt dat je het niet aankunt. De angst voor een uitzichtloze situatie of het verlies van een dierbare kan je overvallen. Angst wordt vaak geactiveerd door negatieve gedachten.
Natuurlijk is het goed om een plan te maken voor het geval je uitvalt en is het goed om vooruit te kijken om te zien of er zaken geregeld moeten worden. Maar voorkom een voortdurende angst. Je kunt je angst verminderen door er over te praten met iemand die de situatie kent, bijvoorbeeld de huisarts, zodat je zaken weer in perspectief ziet en er niet alleen voor staat.
Eenzaamheid
Wanneer je dagen gevuld zijn met de zorg voor iemand, je werk en de verantwoordelijkheid voor het gezin, dan blijft er geen tijd over en ben je vaak te moe om voor jezelf iets fijns te doen. Hierdoor kun je je geïsoleerd gaan voelen. Vrienden laten je met rust en jij neemt geen contact op met je vrienden. Je kinderen willen geen last zijn en je partner geeft je alle ruimte. Door het gebrek aan deze contacten kun je je aardig eenzaam voelen.
Al die fijne, intieme momenten met je partner en vrienden(innen) en tijd voor hobby’s of sport waar je zo van geniet, lever je in. Je droogt op. Hoe moeilijk het ook is, zorg dat je oplaadt. Vraag steun aan je omgeving om regelmatig iets te doen waar je blij van wordt en energie van krijgt.
Somberheid en rouw
Wanneer je leven langere tijd wordt beheerst door zorg voor anderen en je weinig oplaadt momenten hebt, kun je somber worden. Daarnaast kan de somberheid door de uitzichtloosheid van de situatie, met een kans op het verlies van een dierbare, overgaan in rouw. Dit kun je herkennen door een duidelijke vermindering van interesse of plezier, vermoeidheid, minder eetlust en gevoelens van hulpeloosheid.
Het is belangrijk dat je deze gevoelens bespreekt en dat je het toekomstige verlies onder ogen komt, zodat je het verdriet hierover kunt ervaren.
Schuldgevoel en schaamte
Je kunt je schuldig voelen omdat je ongeduldig bent, geen zin hebt om te zorgen of omdat je boos bent dat het allemaal op jou aankomt. Bij al deze emoties voel je je schuldig, want je vindt dat het vanzelfsprekend is dat je deze zorg geeft, omdat je van deze persoon houdt. Maar je kunt je ook schuldig voelen omdat je vindt dat je niet genoeg helpt. Daarnaast kun je je ook schuldig voelen dat je je gezin verwaarloosd of dat je je afreageert op je kinderen. Je zou alles perfect willen doen en er voor iedereen willen zijn, maar je bent nu eenmaal niet perfect. Heb mededogen voor jezelf en besef dat je ook tijd voor jezelf nodig hebt om het vol te kunnen houden.
Wellicht schaam je je voor het rare, schaamteloze en impulsieve gedrag van je demente vader of moeder. Maar je kunt je ook schamen voor allerlei gevoelens en onaardige gedachten die je ervaart. Daardoor durf je mensen niet onder ogen te komen. Het is begrijpelijk dat je je daarvoor schaamt. Het enige wat je kunt doen is uitleggen dat dementie de oorzaak is.
Verdriet
Het is normaal en logisch dat je verdriet hebt om degene die ziek is. Het is verdrietig om te zien hoe iemand achteruitgaat en niet meer optimaal kan genieten van het leven. Je kunt verdrietig zijn dat de relatie verandert, zo kun je van een kind rol in de ouderrol terechtkomen ten aanzien van een van je ouders. Het is niet goed om sterkt te moeten zijn van jezelf. Verdriet helpt je de situatie te verwerken.
Jaloezie
We zijn allemaal wel eens jaloers. ‘Het gras is vaak groener bij de buurman.’ Veel mensen vinden jaloezie een slechte emotie, terwijl het zo menselijk is om jaloers te zijn. Het betekent dat je verlangt naar iets wat erop dat moment niet is.
Je kunt je jaloers voelen op al die mensen die geen mantelzorger zijn. Op je vrienden die allemaal gezellige dingen doen en plezier maken. Dat wat er voor jou even niet in zit. Het leven is niet eerlijk. De een krijgt meer voor zijn kiezen dan een ander. Het is de kunst om enerzijds deze emotie te accepteren en anderzijds ook zorg voor jezelf te dragen binnen de omstandigheden.
Emotionele steun
Je bent zo druk met de zorg voor iemand anders dat je je emoties inhoudt en je eigen emotionele behoeftes verwaarloosd. Dat kan gevolgen hebben voor je fysieke en mentale gezondheid.
Het is belangrijk om je emoties te herkennen, erkennen en te accepteren, of ze nou goed of fout voelen. Deze emoties betekenen namelijk niet dat je niet meer van degene waar je voor zorgt houdt. Ze zijn gewoon heel menselijk en horen bij het proces van veel geven en te weinig ontvangen. Wanneer je je gevoelens toestaat houd je meer energie over want het onderdrukken van emoties kost energie. Wanneer je je gevoelens deelt, al je zorgen, verdriet, je angst en je frustraties, bevrijd je jezelf van deze last en word je gezien in alle moeite die je doet om voor iemand te zorgen.
Lees meer over de functie van emoties
Heb je behoefte aan ondersteuning om de balans goed te bewaren tussen je werk en het zorgen voor iemand waar je van houdt?
Anjo Pluijmers zet zich actief in voor de werkende mantelzorgers zodat ze in staat zijn om met plezier en energie aan het werk te kunnen blijven. Lees meer: Werkzorgbalans.nl
Wil je loskomen van beperkende patronen en ontdekken wie je nog meer bent?
Wil je onderzoeken of jouw zelfbeeld jouw levensgeluk in de weg staat?
Heb je zin om op avontuur te gaan en jezelf beter te leren kennen?
Wil je een andere richting geven aan je leven?
Opleiding Emotioneel Meesterschap
Onderdeel van de opleiding is het onderzoek naar de oorsprong van jouw thema’s. Met andere woorden de problemen of belemmeringen waar je tegen aanloopt. Je deelt jouw geschiedenis met twee andere deelnemers. Het is een enorme meerwaarde om de verhalen van anderen te leren kennen, omdat het twee kanten op werkt. Op de eerste plaats heb jij een frisse, andere kijk op het verhaal van je medecursisten. Op de tweede plaats houden zij jou die spiegel voor en krijg jij daardoor nieuwe inzichten over jezelf. Door met elkaar verhalen te vergelijken krijg je handvatten om aan de slag te gaan.
In een klein groepje krijg je alle aandacht en expertise van mij om antwoorden te krijgen op jouw vragen.
Lees meer over deze opleiding
Woon je te ver weg maar wil je hier wel mee aan de slag gaan?
Of wil je liever in je eigen tempo online leren om meer jezelf te zijn?
Dan is de onlinecursus Ontspannen jezelf zijn wellicht iets voor jou
Wil je liever een intensieve individuele begeleiding?
Dat kan ook. Mijn praktijk is in Amersfoort. Neem contact met mij op via het contactformulier
Wil je eerst een (gratis) kennismakingsgesprek om te kijken wat het beste bij jou aansluit?
Neem contact met mij op via het contactformulier
