Transgenerationeel overdracht betekent het doorgeven van pijnlijke levensthema’s en onverwerkte gevoelens van de ene op de andere generatie.
Sandra Konrad ‘Het zit in de familie’
Of je je familie nu vaak ziet, een paar keer per jaar ziet of helemaal niet ziet, je bent door je familie gevormd en met hen verbonden. Je hebt gedrag en aspecten van het karakter van je vader en moeder overgenomen. Je bent misschien onbewust nog steeds op zoek naar een bevestiging dat je er toedoet of je probeert onbewust nog steeds te voldoen aan bepaalde verwachtingen en impliciete opdrachten die je hebt meegekregen. Je blijft altijd de dochter of zoon van je ouders en het kleinkind van je grootouders. Door je ouders leer je hoe je bijvoorbeeld met emoties en met stressvolle situaties omgaat.
Als pijnlijke, emotionele problemen niet zijn opgelost, daar waar ze zijn ontstaan, worden ze onbewust en ongewild doorgegeven aan de volgende generatie. Dat gaat o.a. over onverwerkte rouw, onverwerkt trauma, zelfontkenning, negatief zelfbeeld, depressie en faalangst. Deze erfenis komt naar voren in relatieproblemen, psychische en emotionele problemen of herhalende omstandigheden.
Groeien we als kind op in een veilige liefdevolle omgeving waarin onze behoeften op gepaste wijze vervuld worden, dan ontwikkelen we een oer-vertrouwen, een goed gevoel van eigenwaarde en een veilige hechtingsstijl, die het ons ook in ons volwassen leven mogelijk zal maken stabiele relaties aan te gaan. Worden we echter afgewezen en raken we gefrustreerd doordat we overgeleverd zijn aan inconsequente personen die ons verwaarlozen, dan ontwikkelen we negatieve aannames over onszelf en over anderen. En kunnen we ons, als volwassene ook niet goed hechten en zullen we destructieve relaties aangaan, waarbij verlangen en wantrouwen elkaar in evenwicht houden.
Sandra Konrad ‘Het zit in de familie’
Transgenerationeel overdracht kun je terugzien in gedrag zoals woedeaanvallen, geweld, frustraties afreageren, verslaving en terugkerend zelfmoord of het herhalen van een bepaalde levensweg. Geweld, verslaving en zelfmoord kun je zien als het onvermogen om emotionele problemen en pijn op een anderen manier op te lossen. Het gedrag kan worden overgenomen zonder dat er een innerlijk verband wordt ervaren.
Onveilige hechting
Pijnlijke onopgeloste emotionele problemen en de moeite om je te hechten kunnen van generatie op generatie doorgegeven worden. Het is een emotionele last die pas bevrijd kan worden als deze aspecten aandacht krijgen. Kinderen kunnen gevoelens overnemen van ouders. Gevoelens die voor de ouders te overweldigend waren waardoor ze deze uit de weg gingen. De traumatische ervaring wordt onbewust en ongewild doorgegeven aan hun kinderen terwijl ze in relatief veilige omstandigheden zijn opgegroeid.
Getraumatiseerde mensen kunnen overvallen worden door angst-, paniek- of woedeaanvallen. Ze kunnen weinig prikkels verdragen, een huilende baby kan al te veel zijn. Ze kunnen zich letterlijk en figuurlijk terugtrekken om te vluchten voor hun gevoelens of prikkelbaar reageren op de omgeving. Deze onvoorspelbare reacties kan voor kinderen heel onveilig zijn. Wanneer ouders voortdurend bezig zijn om te overleven en hun verantwoordelijkheid met moeite kunnen dragen, zijn ze nauwelijks in staat om aan te voelen wat hun kinderen nodig hebben. Het zijn eerder de kinderen die opletten wat de ouders nodig hebben en hoe ze hun vader en/of moeder zo weinig mogelijk belasten. Zo kunnen kinderen de rol van ouder op zich nemen wanneer de ouder(s) zich als een hulpeloos kind opstelt. Dit heet parentificatie.
Belastende opdrachten
In de documentaire over David Beckham (Netflix) zie je home video’s waarin hij als baby al een Manchester United voetbalshirt aan had. Dat is een duidelijke opdracht die hij succesvol heeft ingevuld. Op het eerste gezicht denk je dat is een mooi, succesvol leven maar wat als je zelfbeeld/identiteit beperkt is tot voetballer. Wie is hij dan na zijn voetbalcarrière?
In de autobiografie OPEN onthult Andre Agassi, een getalenteerde tennisser, hoe hij het tennissen van jongs af aan haatte. Als kind moest hij honderden ballen per dag slaan. Hij verafschuwde de constante druk om te presteren, terwijl hij tegelijkertijd zijn status als wonderkind probeerde in te lossen.
Zowel David Beckham als Andre Agassie zaten vast aan hun opdracht. Een opdracht die verbonden was met het verlangen van hun vader. Zij moesten waarmaken wat hun vader niet is gelukt.
Maar het zijn niet alleen topsporters of topmuzikanten die een opdracht vervullen. Wat dacht ja van een familiebedrijf dat vanzelfsprekend moet worden overgenomen door (een van) de kinderen. Of een beroep dat in de lijn der verwachting ligt van generatie op generatie.
De generatie van mijn ouders (geboren 1920 en 1924) hebben weinig opleidingskansen gehad. Zowel mijn vader als moeder hebben alleen de Lagere school gedaan. Daarna moest er gewerkt worden. Het was vanzelfsprekend dat vrouwen, mochten ze werken, na het krijgen van een kind thuisbleven om voor de kinderen te zorgen. Voor mijn ouders was het een begrijpelijke en belangrijke opdracht dat hun kinderen een gedegen opleiding zouden krijgen. Nog mooier zou het zijn als ze gingen studeren.
Ouders kunnen zeggen dat ze het beste met je voor hebben gehad. Vanuit hun gezichtspunt begrijp ik dat goed. Mijn ouders hadden het beste met mij voor omdat ik en mijn broers meer kansen hadden op een betere baan door een hogere opleiding. Maar wanneer een opdracht zo centraal staat dat kan een kind het gevoel krijgen dat zijn/haar betekenis afhangt van het slagen in de opdracht. Er is geen waardering voor het wezen van het kind.
Wanneer een kind niet kan voldoen aan deze verwachtingen omdat hij nu eenmaal niet kan voetballen of niet goed kan leren kan het kind zich niet geliefd voelen. De ouders zijn teleurgesteld en het kind voelt zich afgewezen.
Opdrachten kunnen ook van emotionele en relationele aard zijn
Een kind kan zich aangesproken om te dienen als bliksemafleider, mediator, vrolijke noot in huis, het zorgenkindje, het makkelijke kind, het zonnestraaltje, het modelkind etc. Een moeder kan haar kind het gevoel geven: “Ik heb je nodig, laat me nooit in de steek.”
Kinderen die (onbewust) besluiten zich aan te passen, zich in te houden, makkelijk te zijn, jong zichzelf te redden, geen last te zijn, gehoorzaam te zijn hebben geconcludeerd dat ze beter geen beroep op hun ouders moeten doen. De opdracht ‘wees geen last’ zet het kind ertoe aan om niet op te vallen en jong zichzelf te redden. De vroege zelfstandigheid is geen echte onafhankelijkheid maar komt voort uit de vervulling van een ouderlijke opdracht. In het boek Het drama van het begaafde kind maakt Alice Miller duidelijk dat het kind zich aanpast in de hoop dat het hierdoor aandacht, erkenning en waardering krijgt. Maar het tegendeel is waar. Doordat het de ouders ontlast, kunnen zijn ouders zich op iets anders richten. Er ontstaat een leegte en eenzaamheid die niet wordt gevuld met liefde, blijdschap en geborgenheid maar met afwijzing en zelfkritiek.
Emoties overnemen
Een sensitief kind verbindt zich emotioneel gemakkelijk met zijn ouders. Dat kan voortkomen uit de behoefte om zich te hechten of uit angst om zich las te maken uit de symbiose. Doordat het zich emotioneel verbindt, kan het onverwerkt verdriet, angst, stress van de ouders onbewust overnemen alsof het van zichzelf is. Zo kan het een belast kind worden waar de ouders hun eigen onverwerkte zaken op projecteren. Het belaste kind wordt een zorgenkind waar alle aandacht naar toe gaat. De andere kinderen moeten zich aanpassen en inhouden. De gezonde kinderen krijgen de opdracht niet lastig te zijn en zichzelf te redden, wat gevoelens van jaloezie en boosheid kan oproepen, die vervolgens bedekt worden door schaamte en schuldgevoelens. Later in hun volwassen leven kunnen zij steeds terechtkomen in aangepast, afwachtend, niet lastig zijn gedrag met dezelfde ambivalente gevoelens.
Als ouders hun verantwoordelijkheid niet kunnen dragen krijgen kinderen de opdracht om voor hun ouders te zorgen.
De rollen worden omgedraaid. Dit heet in de psychologie parentificatie. Hier heb ik een uitgebreid artikel over geschreven. Kinderen die voor hun ouder(s) hebben moeten zorgen hebben hun eigen wensen, verlangens, behoeftes moeten opofferen. Ze dragen een te grote verantwoordelijkheid. Later in hun volwassen leven kunnen ze zich opnieuw aangesproken voelen om te veel verantwoordelijkheid te dragen en ze niet aangeven waar hun grenzen liggen. Ze zijn ‘vergeten’ wat hun eigen behoeftes zijn.
Een kind kan door afwezigheid van een ouder de rol opgelegd krijgen van vervangend partner. Er kan een beroep gedaan worden op emotionele en praktische steun. Een rol waar het kind helemaal nog niet aan toe is.
Ouders die een groot beroep doen op hun kinderen, vooral in een groot gezin waarin de oudste kinderen de verantwoordelijkheid krijgen voor de jongste kinderen, zorgen voor een geoliede machine waarin zowel de oudsten als de jongsten emotioneel tekortkomen. Zo kunnen de oudste kinderen eenmaal zelf ouder geworden weer een beroep doen op hun kinderen of wijselijk besluiten om minder kinderen te nemen zodat er ruimte is voor een emotionele band, waar ouder en kind samen plezier van kunnen hebben.
Wanneer een kind te veel heeft gegeven, overbelast is en zichzelf daardoor is kwijtgeraakt kan het later ook allergisch reageren op behoeften van anderen en vooral bezig zijn met het vervullen van eigen behoeftes. Het willen vervullen van eigen behoeftes kan gepaard gaan met schuldgevoelens en de angst de ander teleur te stellen en te kort te doen, bijvoorbeeld in relaties.
De opdracht van jouw naam
De tijd dat je de naam kreeg van een oud familielid is min of meer voorbij. Het was normaal dat je werd vernoemd naar een opa of oma.
Mijn twee voornamen komen van mijn beide oma’s. Mijn oma van moederskant bestierde een levensmiddelenwinkel (kruidenierswinkel zoals dat vroeger heette). Zij was de baas, mijn opa volgde. Mijn andere oma was verplicht te gaan werken nadat haar man werd opgenomen in een psychiatrische inrichting. Mijn vader, enig kind, was negen. Zij was al jong een alleenstaande moeder. Ik sta in de lijn van deze sterke vrouwen.
Wanneer je de naam krijgt van een overleden zusje of broertje heb je daarmee onbewust de opdracht gekregen om het leven van iemand anders te leven en wellicht om je ouders te helpen dit verlies op te heffen. (Alsof dat kan)
Wat was de reden dat je ouders voor jouw naam kozen? Lag daar een verlangen in?
Voorwaardelijke liefde
Wanneer een kind niet wil of niet kan voldoen aan het ideale plaatje van zijn ouders bijvoorbeeld omdat de materie te moeilijk voor hem/haar is of hij/zij het talent nu eenmaal niet heeft om te voetballen, tennissen of piano te spelen, of op een andere manier niet lukt om succesvol te zijn, terwijl ouders hierop blijven hameren, dan beseft het kind dat de liefde van zijn ouders voorwaardelijk is. Ze houden van mij als….. Dat is een beklemmende ervaring. Het kind gaat zich minderwaardig voelen, niet goed genoeg, waardeloos in de ogen van zijn ouders. Dit gebrek aan eigenwaarde kan leiden tot destructief gedrag door onder te presteren of toch steeds weer te proberen aan de opdracht te voldoen. Maar het gevoel van waardeloosheid zal daarmee niet verdwijnen. Het is een recept voor perfectionisme en faalangst. Verslavingsgedrag ligt op de loer om de pijn van afwijzing niet te hoeven voelen.
Wanneer ouders het gebrek aan succes of een mislukte carrière van hun kind(eren) als een persoonlijke nederlaag zien, gaan ze zich schamen, omdat ze geconfronteerd worden met hun eigen persoonlijke nederlaag en eigen falen.
In de film The Perfect day (2023) van Wim Wenders heeft een waarschijnlijk ooit succesvolle man dit succesvolle leven, in de lijn der verwachting, opgegeven om in Tokyo de straat wc’s schoon te maken. Dat doet hij met overgave en tevredenheid. In een ontmoeting met zijn zus zie je de ervaren blamage in haar non-verbale uitstraling.
Transgenerationeel overdracht
Ouders die niet in staat zijn om voldoende voor hun kind(eren) te zorgen en een te groot beroep doen op hun hulp, hebben vaak zelf te weinig zorg en geborgenheid gekregen waardoor ze geen idee hebben wat een goed ouderschap inhoud en/of verwachten dat hun kinderen geven wat ze bij hun ouders tekortgekomen zijn. Dit is transgenerationeel overdracht, dat van generatie op generatie doorgegeven kan worden omdat de emotioneel onvoldoende verzorgde kinderen later weer in hetzelfde schuitje zitten als ouder.
Bewustwording
Je blijft je leven lang het kind van je ouders en onbewust kun je ook je leven lang op zoek gaan naar erkenning, goedkeuring en waardering. Eerst bij je ouders, dan bij je partner en wellicht bij je werkgever of leidinggevende. De loyaliteit van een kind aan zijn ouders is oersterk.
Het is niet altijd eenvoudig om te ontdekken wat de opdracht(en) van de familie precies is. Je kunt je afvragen hoe je leven is verlopen en wat daarvan voelt als een vrije keuze. Welke normen en waarden liggen hieraan ten grondslag? Dan nog kun je het idee hebben dat het jouw normen en waarden zijn. Je kunt je ook afvragen welke verboden verlangens je hebt en bij welke mensen je jaloeziegevoelens ervaart om een tipje van de sluier op te lichten die jouw eigenheid bedekt.
Hoe bewuster je bent van het wel en wee van de kindertijd en inzicht hebt in de geschiedenis van je ouders en grootouders, hoe makkelijker het is om hier andere keuzes in te maken en zorg te dragen voor je eigen gemis.
De afgelopen tien jaar heb ik onderzocht welke aspecten tijdens de eerste levensfase doorslaggevend zijn geweest voor onze emotionele en psychologische ontwikkeling.
Opvoeding is daar maar een klein onderdeel van. We worden onbewust gevormd door de cultuur, geschiedenis van ouders, hun karakter, hun verwachtingen, de economische en maatschappelijke situatie, de tijdsgeest en de volgorde van geboorte van de kinderen.
Als het onbewuste eenmaal bewust is geworden, geheimen onder ogen zijn gekomen en gevoelens erkend en verwerkt kunnen worden, kun je je bevrijden uit het spoor van transgenerationeel overdracht.
Door je familiegeschiedenis te onderzoeken, kun je helder krijgen wat je gevormd heeft en aan welke verwachtingen of opdrachten je probeert te voldoen.
Als je wilt begrijpen waarom je steeds in dezelfde ongelukkige patronen terechtkomt, is het zinvol je te verdiepen in het verleden om je te bevrijden van oude lasten.
Voorbeeld transgenerationeel trauma, hoe ziet dit er in de praktijk uit?
Wil je inzicht krijgen in mogelijke belastende opdrachten die zijn doorgegeven en waarvan je geneigd bent om zelf ook weer door te geven?
Wil je diep inzicht krijgen in jouw individuele verwonding en jouw getraumatiseerde familiesysteem?
Wil je inzicht krijgen in de taboes, geheimen en destructieve aspecten in het familiesysteem binnen verschillende generaties.
Wil je inzicht krijgen in de positieve aspecten die zijn overgedragen?
Meld je aan via het contactformulier voor een gratis intake/kennismakingsgesprek
Ben je al even bezig is met bewustwording en je persoonlijke ontwikkeling?
Heb je behoefte aan verdieping, verheldering en aan het oplossen van hardnekkige patronen?
Heb je behoefte aan een persoonlijke en professionele ontwikkeling?
GEACCREDITEERDE OPLEIDING EMOTIONEEL MEESTERSCHAP
Woon je te ver weg maar wil je hier wel mee aan de slag gaan?
Of wil je liever in je eigen tempo online leren om meer jezelf te zijn?
Dan is de onlinecursus Ontspannen jezelf zijn wellicht iets voor jou
