Wat is er eerst? De gedachte of de emotie?
Wanneer je boos bent komen er vanzelf gedachten; ‘Ik zal diegene wel eens de waarheid zeggen’, ‘Ik pik dit niet’. Wanneer je ergens tegen op ziet (=angst) ga je al snel bedenken wat als het niet goed gaat dan……. Gedachten die angst oproepen leiden vaak tot rampscenario’s, die tot paniek kunnen leiden. Emoties activeren dus je manier van denken
Vaak ben je je niet bewust van je gedachten.
Het denken verloopt min of meer vanzelf, maar ze hebben wel invloed op hoe je je voelt en je gevoelens hebben weer invloed op wat je gaat doen of laten. Jouw gedrag leidt weer tot nieuwe gedachten en gevoelens. En zo gaat ontstaat een vicieuze cirkel.
De invloed van gedachten op gevoelens kan twee kanten op werken: Jouw manier van denken zorgt voor nare gevoelens of jouw manier van denken zorgt voor plezierige gevoelens. Helaas gebeurt dit razendsnel en heb je vaak niet in de gaten dat je gedachten hebt die je bijvoorbeeld onzeker of boos maken. Je denkt dat jouw gedachten kloppen met wat er gebeurt of dat je gevoelens een eigen leven leiden.
De Rationele Emotieve theorie (RET)
RET is een cognitieve gedragstherapie ontwikkeld door Albert Ellis (1913- 2007) een Amerikaanse psycholoog. Hij zocht naar een effectieve methode om mensen met sterke emotionele reacties te helpen. Zijn uitgangspunt is dat onze manier van denken sterk ons gevoel en ons doen en laten beïnvloed.
RET helpt mensen zelf verantwoordelijkheid te nemen voor hun gedachten, gevoel en gedrag. De methode confronteert je en stelt je houding ter discussie en stimuleert je om irrationele gedachten te veranderen in ondersteunende reële gedachten. Het is dus een directieve methode.
Omgaan met schadelijke emotionele reacties
Een emotionele reactie is schadelijk als het jouw schade berokkend zoals chronische angst, zelfhaat of schuldgevoelens en zorgt voor een negatief zelfbeeld. Een emotionele reactie kan ook schade aan je omgeving veroorzaken zoals woede of wrok of wanneer je alle verantwoordelijkheid neerlegt bij de omgeving.
Pessimistische, negatieve, zorgelijke en ontevreden gedachten kunnen leiden tot een pessimistisch, angstig, kwaad en ontevreden gevoel. Het leven lijkt zwaar en het voelt als of iedereen je tegenwerkt. Dit werkt stress en een minderwaardigheidsgevoel in de hand wat weer een effect heeft op je gezondheid. Volgens de Rationele Emotieve theorie (RET) leiden positieve, liefdevolle, hoopvolle en dankbare gedachten tot een positief, liefdevol, hoopvol en dankbaar gevoel.
RET maakt onderscheidt in adequate en inadequate gevoelens en in irrationele gedachten en rationele gedachten. Irrationele gedachten zorgen voor inadequate gevoelens. Ze hebben een drietal kenmerken:
- Er is sprake van een ‘moeten’
- Er is sprake van rampdenken
- Er is sprake van zelfveroordeling
Ik moet, de ander moet, het leven moet.
Je wilt graag gewaardeerd worden op je werk. Dit verlangen vertaal je in, dat je alles perfect moet doen. Het ‘moeten’ kan betrekking hebben op jezelf, op anderen en op het leven in het algemeen.
Je wilt bijvoorbeeld graag dat anderen je eerlijk behandelen. De wens wordt een eis. Hij had dat niet mogen doen. Het hoort niet zo. Het is geen stijl. Het is niet eerlijk. Het is gemeen, onrechtvaardig etc. Veel mensen willen dat de wereld er anders uit ziet. Bij slecht gedrag van iemand kan je houding onvergefelijk zijn. Het lijkt dan dat mensen nooit een fout mogen maken. Fouten zijn menselijk. Het afstraffen van fouten leidt alleen maar tot kwaadheid en vijandigheid. Is dat wat je wilt?
- Ik moet mijn best doen
- Ik moet een goede moeder/vader zijn
- Ik moet perfect zijn
- Ik moet me beheersen
- Ik moet verantwoordelijk zijn
- Anderen moeten mij aardig vinden
- Anderen moeten zich aan afspraken houden
- Anderen moeten mij helpen
- Het leven moet rechtvaardig zijn
- Het leven moet gemakkelijk zijn
Ik moet aardig gevonden worden
Het is niet realistisch te verwachten dat iedereen je aardig zou vinden. Er zullen altijd mensen zijn die dat niet doen. Het kost zoveel energie en tijd en je weet nooit zeker of iedereen je graag mag. Je moet altijd op je hoede zijn. Dat is een zeer stressvol leven. Is dat wat je wilt?
Ik moet perfect zijn
Het idee dat je in perfect of succesvol moet zijn om jezelf de moeite waard te kunnen vinden is een onmogelijke taak. Perfectie is een illusie en succes is zeer relatief. Je gaat jezelf daardoor voortdurend vergelijken met anderen, waardoor je te veel met anderen bezig en niet met jezelf. In plaats van je te concentreren op de noodzaak te moeten slagen zou het veel beter zijn gewoon proberen iets te doen wat je fijn vindt zonder daarbij de lat zo hoog te leggen.
Rampdenken
Wanneer je denkt dat iets verschrikkelijk, vreselijk of afschuwelijk is, ervaar je het als een ramp. Een ramp is wanneer je denkt dat je iets niet aan kan. Het is jouw reactie op een gebeurtenis die wordt beïnvloed door de manier waarop je over de gebeurtenis denkt. Vaak kloppen de gedachtes of veronderstellingen niet met de werkelijkheid. Tegenslag en teleurstelling horen nu eenmaal bij het leven.
Schuld buiten jezelf leggen
Wanneer je denkt dat verdriet, boosheid of je ongelukkig voelen van buitenaf wordt veroorzaakt en dat iemand anders hier schuldig aan is zorgt dat er voor dat je je afhankelijk en machteloos gaat voelen. Als je denkt dat het verschrikkelijk is als iemand onaardig tegen je doet dan ga je je ellendig voelen.
Bij rampdenken maak je van teleurstellende ervaringen en tegenslag een ramp in gedachten. Woorden die gebruikt worden zijn ‘vreselijk’ en ‘afschuwelijk’. Ze leiden tot angstgevoelens.
- Dit is vreselijk
- Ik kan dit niet aan
- Dit komt nooit meer goed
- Ik kan er niet tegen
- Ik kan dit niet
(Zelf) veroordeling
Inadequate gevoelens hangen ook samen met de neiging jezelf te veroordelen of jezelf minderwaardig te maken. Deze gedachten leiden ertoe dat je je somber en wanhopig kunt voelen. Je kunt ook anderen in gedachten veroordelen. Je kunt denken dat iemand waardeloos is omdat hij niet eerlijk is.
- Niemand ziet mij
- Niemand wil mij
- Ik ben niet interessant, ik ben waardeloos
- Ik heb niets te zeggen
- Hij is waardeloos, je hebt niets aan hem
- Zij is egoïstisch
Het goede nieuws is, dat je je gedachten kunt stoppen en veranderen.
In het begin lijkt het geforceerd, want je vertrouwt het niet helemaal. Dat komt omdat je denkt dat jouw gedachten de werkelijkheid zijn. Je denkt dat een positieve manier van denken niet echt is. Misschien denk je dat gedachten een eigen leven leiden. Dat ze los van jou bestaan. Maar je kunt juist je manier van denken beïnvloeden.
Rationeel denken
Rationele gedachten hebben drie kenmerken:
- Ze zijn realistisch
- Ze zijn relativerend
- Ze zijn gebaseerd op (zelf) acceptatie
Als je rationeel denkt ga je uit van de situatie zoals die is. Je accepteert dat je leven anders kan lopen dan je graag zou willen. Dat geldt voor jezelf, voor anderen en voor het leven in het algemeen. Het zou mooi zijn als iedereen eerlijk is en het leven rechtvaardig maar dat is niet realistisch.
Als je rationeel denkt probeer je de dingen in de juiste verhouding te zien. Je maakt tegenslagen niet erger dan ze zijn. Daar kun je verdrietig en teleurgesteld over zijn, wat een normale emotionele reactie is. Maar je maakt het niet groter.
Door onderscheid te maken tussen wie je bent en wat je doet, ben je in staat jezelf en anderen te accepteren als basishouding. Iets stoms doen is van een andere orde dan iemand of jezelf stom vinden.
