Traumatische responsen begrijpen
In een onveilige, bedreigende situatie mobiliseren hersenen en lichaam instinctief een stressreactie die je voorbereid op vluchten of vechten of bevriezen of je overgeven. Bij een stressreactie komt adrenaline vrij waarmee de hartslag en ademhaling wordt opgevoerd zodat je geholpen wordt om in actie te komen.
Wanneer je opgroeit in een gespannen, onveilige situatie is het lichaam in een constante staat van stress.
In een stressvolle omgeving bereid het lichaam zich voortdurend voor op potentieel gevaar. Het gevolg is dat het zenuwstelsel wordt geactiveerd door middel van het sympathische systeem of het parasympathische systeem. Het sympathische systeem uit zich in hyperactiviteit, reactiviteit, gevoelens van boosheid of angst, impulsiviteit, wantrouwen en overmatige waakzaamheid. Het parasympathische systeem uit zich in passiviteit, vermoeidheid, gevoelloosheid, gevoelens van hulpeloosheid en hopeloosheid.
Het lichamelijke instinct bereid zich voor op de volgende bedreiging maar is niet in staat op tot rust te komen om zich van de stress te herstellen, want tot rust komen voelt niet veilig.
Vroegkinderlijk trauma is ontstaan door een langdurige situatie van onveiligheid
Het kind leert alert te zijn om snel in actie te komen door bijvoorbeeld te vluchten wanneer het thuis onaangenaam of gespannen wordt of het leert om passief en gevoelloos te worden zodat het de situatie kan verdragen. Deze responsen worden op een gegeven moment automatisch opgeroepen omdat ze als kind het meeste opleverde. Later in het volwassen leven kunnen deze autonome responsen en instinctieve overlevingsmechanismen geactiveerd worden door middel van triggers die bijvoorbeeld voortkomen in situaties waarin je je niet begrepen voelt, niet gehoord wordt, je je bekritiseerd of afgewezen voelt.
Vluchtgedrag kan zich uiten door het vermijden van oogcontact, fysieke afstand te houden, zich terug te trekken of zich te isoleren, moeite hebben om hulp te vragen, moeite om zich te uiten of iets persoonlijks te vertellen, vermijden om de rug naar anderen of naar deuren te keren. Dit gedrag kan zich later in het volwassen leven aandienen als een onbewuste gewoonte.
Een kenmerk van trauma is dat je wordt overweldigd door intense gevoelens, fysieke reacties, indringende beelden, geluiden of geuren die met de gebeurtenis verbonden zijn.
Deze zijn opgeslagen als impliciete herinneringen en daardoor betekenisloos voor de geest. Je kunt ze zien als ruwe data. Bessel van der Kolk betoogde al jaren dat het lichaam de traumasporen draagt omdat deze impliciete herinneringen opgeslagen zijn in de non/verbale hersengebieden. Ze worden ervaren als emotionele en lichamelijke reacties die niet herkend worden als een herinnering.
Het geheugen is gefragmenteerd, waardoor je weinig herinneringen hebt aan je jeugd. De lichamelijke overlevingsmechanismen zorgen ervoor dat de connectie tussen lichaam en geest worden geblokkeerd. Door deze blokkade kan er geen betekenis worden gegeven aan de ervaring. Door het gebrek aan mentale herinneringen, dreigt het gevaar dat de overweldigende gevoelens en reacties die in het hier en nu getriggerd worden, niet worden gezien als een activering van een herinnering uit het verleden maar als een bedreiging in het heden. Op deze manier worden verkeerde aannames en interpretaties gemaakt ten aanzien van mensen en gebeurtenissen in het heden. Je hebt op dat moment geen toegang tot de prefontale cortex, het deel van de hersenen die je kan vertellen dat het een herinnering is.
De transformatie van het traumatische geheugen komt tot stand door meer inzicht te krijgen in triggers die verbonden zijn met overweldigende ervaringen uit het verleden.
Daarom is het een belangrijke dat je de getriggerde reacties leert herkennen en erkent in plaats van ze veroordeelt, onderdrukt of wilt vermijden. Door impliciete herinneringen te koppelen aan jongere zelven hoef je minder gestrest te raken door getriggerde responsen en kun je je meer verbonden voelen met de innerlijke delen en deze beschermen in plaats van schaamte en veroordeling te ervaren. Afstemming en empathie zorgen voor een fysieke ontspanning van het zenuwstelsel.
De benadering gericht op delen biedt de mogelijkheid om een innerlijk krachtenveld in kaart te brengen.
Door traumasymptomen te zien als communicatie van verschillende delen kun je vanuit een beschouwend bewustzijn opmerken dat er een deel is die bijvoorbeeld overweldigd wordt door emoties of een deel dat wil vluchten, zonder dat je erdoor wordt opgeslokt of je ermee identificeert.
Onze hersenen zijn in staat om tegelijkertijd verschillende bewustzijnstoestanden vast te houden. Ergens in jezelf ervaar je de emotionele reactie. Je kunt dit zien als een duaal bewustzijn. Delen kunnen zich tegelijkertijd aandienen, bijvoorbeeld een deel dat angstig is, een deel dat boos is en een deel dat troost biedt.
De prefontale cortex ondersteunt een observerend bewustzijn waardoor emoties ervaren kunnen worden in een deel van het lichaam. Deze waarnemende afstand voorkomt hertraumatisering in tegenstelling tot de aanpak waar de focus ligt op de verwerking van traumatiserende gebeurtenissen. Vanwege de prioriteit van stabilisatie is het noodzakelijk om de aandacht niet op de traumatiserende gebeurtenissen te richten. Herinneringen kunnen gekleurd zijn door de ervaring van vernedering, kleinering en afwijzing. Ze zijn dan niet een objectieve weergave maar van een weergave van wat jonge delen hebben gevoeld zoals schaamte, schuld, angst, pijn, gekwetstheid, eenzaamheid of afwijzing.
Het is prima om nare herinneringen op een algemene manier te erkennen als nare dingen die gebeurd zijn en de onveilige omgeving waarin je opgroeide, zonder in detail te gaan. Op deze manier wordt het zenuwstelsel niet geactiveerd maar eerder gekalmeerd omdat het trauma wordt gezien en erkend. Je kunt herinneringen benoemen als herinneringen van een bepaald deel of als een impliciet gevoel of als een lichaamsherinnering.
Daarnaast is het belangrijk te erkennen hoe je je jeugd hebt doorstaan. Het normaal doorlevende zelf heeft meestal veel kwaliteiten en vindingrijke overlevingsstrategieën ontwikkelt om gewoon door te kunnen gaan met het leven.
Een neurobiologisch georiënteerde traumabehandeling is gericht op herstel van stabilisatie van de innerlijke chaos ontstaan door fragmentatie.
Binnen deze aanpak staat verwerking van trauma gelijk aan transformatie van de manier waarop de delen de effecten van een traumatische jeugd hebben opgeslagen. Een gevoel van vervreemding wordt getransformeerd naar een erkenning en acceptatie van de verschillende getraumatiseerde delen.
Voor een effectieve traumabehandeling is het belangrijk dat je leert:
- Om onderscheid te maken tussen emoties die gekoppeld zijn aan het verleden en aan het heden.
- Bewust te worden welk gedrag van anderen en welke situaties werken als een trigger, m.a.w. die emoties en impulsen oproepen die horen bij het verleden.
- Intense ervaringen te koppelen aan communicatie van kinddelen.
- Overweldigende emoties te koppelen aan de gevoelens van een kinddeel.
- Onderscheid te maken tussen het volwassen zelf en de kinddelen.
- De effecten van het verleden te herkennen en erkennen zonder het trauma opnieuw te hoeven beleven.
- Hoe je de kinddelen kunt helpen zich veilig en beschermd te voelen.
- Een realistisch beeld te krijgen van het heden.
Bron: Innerlijke zelfvervreemding overwinnen na trauma
Auteur: Janina Fisher
Ik heb level 1 van haar TIST opleiding gedaan.
TIST is een mooie aanvulling op de methode voice dialogue waarin het werken met delen centraal staat. Hier werk ik al meer dan tien jaar mee. Ben opgeleid als voice dialogue facilitator.
Lees meer over de TIST methode.
Wil je verlost worden van de effecten van vroegkinderlijk trauma?
Meld je aan via het contactformulier voor een gratis intake/kennismakingsgesprek
Ben je al even bezig is met bewustwording en je persoonlijke ontwikkeling?
Heb je behoefte aan verdieping, verheldering en aan het oplossen van hardnekkige patronen?
Heb je behoefte aan een persoonlijke en professionele ontwikkeling?
GEACCREDITEERDE OPLEIDING EMOTIONEEL MEESTERSCHAP
