Wat is een traumatische gebeurtenis?

Wanneer raak je getraumatiseerd?

Bij een trauma denken mensen vaak aan gewelddadige situaties zoals een oorlogstrauma of een geweldsdelict, maar er zijn veel mensen die in hun jeugd soms zelfs langdurig traumatische ervaringen hebben meegemaakt. Denk aan:

• Het verlies van een ouder op jonge leeftijd
• Seksueel misbruik
• Emotionele en/of fysieke mishandeling
• Verwaarlozing
• Natuurramp
• Operaties
• Langdurig in het ziekenhuis liggen
• Langdurig gepest zijn
• Psychische problemen bij een van de ouders
• Woede-uitbarstingen van een van de ouders
• Een vechtscheiding.

Voor kleine kinderen is liefde, geborgenheid en veiligheid in een periode waarin je voor je levensvatbaarheid afhankelijk bent van je ouders, een noodzaak. Vanuit dit besef kun je je voorstellen dat er veel mensen getraumatiseerd zijn in de kindertijd. Het uit zich in een constante alertheid, stressgevoeligheid, snel prikkelbaar, concentratieproblemen, gevoelig zijn voor depressie, paniekaanvallen, slapeloosheid, angsten, geslotenheid, woedeaanvallen en psychosomatische klachten.

De splitsing tussen lichaam (gevoelens) en geest is een van de belangrijkste gevolgen van trauma.

Omdat er in onze rationele samenleving veel ontkenning is ten aanzien van deze gangbare trauma’s, proberen veel mensen al deze symptomen te onderdrukken, negeren of te relativeren, want het is toch al lang voorbij?

Helaas is het niet in je innerlijk voorbij. Onafgemaakte reacties die in je zenuwstelsel zijn bevroren, zijn als onverwoestbare tijdbommen die afgaan als ze worden getriggerd. Je kunt in een vicieuze cirkel van angst, woede en onbeweeglijkheid blijven ronddraaien. Met de juiste steun en begeleiding kun je deze onbeweeglijkheid overwinnen.

De werking van het zenuwstelsel

Ons zenuwstelsel wekt extra energie op om ons voor te bereiden op gevaar. Als we deze energie kunnen ontladen terwijl we onszelf actief en doeltreffend tegen de dreiging verdedigen, dan zal het zenuwstelsel terugkeren naar een normaal werkingsniveau. Als het gevaar niet succesvol is bestreden, blijft de energie in ons lichaam achter. Als de energie van deze hoog geactiveerde toestand niet wordt ontladen, concludeert het organisme dat het nog steeds in gevaar verkeert. Het lichaam reageert met toegenomen hartslag, een verhoogde en vernauwde waarneming van de omgeving en een veranderende spierspanning. Het zenuwstelsel kan de energie niet ontladen.

Wanneer raak je getraumatiseerd?

Er zijn een aantal factoren die van invloed zijn:

De gebeurtenis zelf

Hoe bedreigend was de situatie?

Hoe lang heeft het geduurd?

Bedreigende situaties die intens en ononderbroken voortduren leiden tot een trauma. Denk aan oorlog en kindermishandeling.

De mate van steun van familie en vrienden

Werd je opgevangen, was er steun in de omgeving?

Leeftijd en fysieke kenmerken.

Baby’s en kleine kinderen zijn door hun kwetsbaarheid het meest gevoelig voor traumatisering. Als je klein en fysiek kwetsbaar was kwamen de klappen harder aan dan als je stevig gebouwd was in de kindertijd en je het gevoel had dat je terug kon slaan. Denk aan pesten op school.

Het gevoel van invloed

Wanneer je het gevoel had dat je je kon verdedigen of verschuilen dragen bij aan je gevoel van macht en voorkomt een diep gevoel van machteloosheid. Zo kan een hulpbron ook een dier zijn, een fantasievriendje of een knuffel.

Traumasymptomen

Door over-activering van het zenuwstelsel wordt het systeem overbelast. Het gevolg is dat het organisme deze geactiveerde toestand gaat compenseren, om de enorme energie te beheersen en in te kapselen en zo ontstaan de traumasymptomen.

Hyperwaakzaamheid is een directe en onmiddellijke uiting van hyperactivering en dat is weer de eerste reactie op gevaar. Als traumasymptoom is het een aanhoudende ervaring van angst, verlamming en slachtofferschap en wil je voortdurend op zoek gaan naar de bron van gevaar. Door middel van hyperwaakzaamheid probeer je de overmaat aan energie in bedwang te houden. De energie van de waakzaamheid wordt naar de spieren van hoofd, nek en ogen geleid in een obsessieve zoektocht naar gevaar. Je gaat op zoek naar gevaar die niet bestaat. Dit gebeurt omdat je je in de kern van je wezen niet veilig voelt.

Dit zijn mogelijke traumasymptomen:

• Verhoogde waakzaamheid (steeds op je hoede zijn)
• Indringende beelden of flashbacks
• Extreme gevoeligheid voor licht en geluid
• Hyperactiviteit
• Overdreven emotionele en schrikreacties
• Nachtmerries en nachtelijke angsten
• Stemmingswisselingen
• Woedeaanvallen en schaamte
• Chronische stress en prikkelbaarheid
• Problemen met slapen
• Paniekaanvallen of fobieën
• Vermijdend gedrag
• Geheugenverlies
• Verminderde emotionele reacties
• Chronische vermoeidheid
• Problemen met het immuunsysteem
• Psychosomatische aandoeningen, vooral hoofdpijn, nekpijn en rugproblemen, astma, spastische dikke darm
• Depressie
• Gevoelens van vervreemding en onverschilligheid
• Moeite om een intieme relatie aan te gaan
• Verminderde belangstelling voor het leven

Traumasymptomen kunnen altijd aanwezig zijn of ze gaan weg en komen weer terug

Een blauwdruk voor herhaling

We hebben een onbewuste drang om een trauma af te ronden en te verwerken. Daardoor raak je betrokken in situaties die op het oorspronkelijke trauma lijken. Dat kan plaatsvinden in relaties, maar ook op het werk. Het kan ook optreden in de vorm van psychosomatische aandoeningen en lichamelijke symptomen. Je kunt via een trigger een enorme hoeveelheid energie opwekken om jezelf te willen verdedigen. Dit verhoogde energieniveau maakt een neutrale bestudering van alternatieven onmogelijk. De meeste mensen proberen deze overlevingsenergie binnen te houden, waarmee je laat zien dat je jezelf onder controle houdt. Maar zonder ontlading ben je als het ware gedoemd om het trauma te herhalen, inclusief de behoefte aan wraak en geweld.

De schijnbaar dwangmatige herhaling is niet bewust. Aan elke herhaling ligt een onbewust patroon van gebeurtenissen en overtuigingen ten grondslag. Je bent je niet bewust van achterliggende motivatie en driften, want je handelt vanuit je reptielenbrein.

Maar de korte ontladingen zijn een uitlaatklep voor een overschot aan energie, die door de voortdurende activeringscyclus van het zenuwstelsel wordt opgewekt. Het lost niets echt op. Zonder bewust gewaar zijn heb je geen keuze. Bewust gewaar zijn bereikt door Felt Sense geeft je de mogelijkheid van een gecontroleerde energetische ontlading die het trauma kan afronden. Met geduld en aandacht kunnen de patronen die het trauma herhalen, ontmanteld worden.

Traumaverwerking

De Felt sense

Felt sense is een lichamelijk gewaar zijn van een situatie, een persoon of een gebeurtenis. Het omvat alles wat je voelt en weet op een bepaald moment. Het is een geheel aan gewaarwordingen.  Neem een situatie waarin je je op je gemak hebt gevoeld. Hoe weet je dat je je op je gemak voelde? Welke lichamelijke ervaring draagt hieraan bij?

Iedere ervaring wint aan intensiteit als je jezelf bewust bent van de beleving van je lichaam. De lichamelijke zintuigen (zien, horen, ruiken, voelen en proeven) verstrekken maar een deel van de informatie waarop de felt sense is gebaseerd. Andere belangrijke gegevens worden afgeleid uit de innerlijke gewaarwordingen zoals de houding die het lichaam aanneemt, de spanningen die het heeft, de bewegingen die het maakt, de temperatuur. De felt sense is soms vaag, gecompliceerd en steeds in verandering.

Felt sense helpt je meer thuis te komen in je lichaam, waardoor je gemakkelijker toegang hebt tot je gevoelens.

Een deel van de dynamiek van trauma is dat het je juist afsnijdt van je innerlijke ervaring om te voorkomen dat je overweldigd wordt door emoties. Probeer het nooit te forceren. De beste manier is ontspannen en nieuwsgierig te zijn. Via de felt sense zul je informatie krijgen in de vorm van gedachten, beelden, inzichten, herinneringen en gevoelens. Deze waarnemingen komen en gaan. Besef dat de meeste herinneringen geen samenhangende beelden zijn van wat er echt is gebeurd. Het zijn delen van onze ervaring die samengevoegd worden.

De felt sense is een middel om contact te maken met de intense traumatische emoties en herinneringen. De verwerking van een trauma kost tijd om op een voorzichtige manier uit de onbeweeglijkheid te komen, zodat je niet door emoties wordt overweldigd.

Nadat je geleerd hebt om gebruik te maken van de Felt sense, kun je je overgeven aan de stroom van gevoelens, inclusief trillen en andere spontane ontladingen van energie, die een natuurlijk verloop hebben om vervolgens af te nemen. Je kunt gaan trillen, golven van warmte ervaren, een verhoogde hartslag, een versnelde ademhaling en de impuls ervaren om te gaan bewegen.

De kern van een traumatische reactie is:

Hyperactivering en verstrakking. Het zenuwstelsel zorgt ervoor dat je je optimaal op het gevaar kunt richten. De waarneming van de omgeving vernauwt zich zodat je je aandacht volledig kunt richten op het gevaar. Vervolgens ontstaat er dissociatie; je scheidt je af van je lichaam om geen emoties te hoeven ervaren. Dissociatie kan optreden als een scheiding tussen:

• Het bewustzijn en het lichaam
• Een deel van het lichaam zoals het hoofd en de rest van het lichaam
• Het bewustzijn en emoties, gedachten en gewaarwordingen
• Het bewustzijn en de gehele herinnering aan de gebeurtenis

Bevriezing is een onbeweeglijkheid reactie, verbonden met het gevoel van hulpeloosheid. Het zenuwstelsel ervaart dat er meer energie in het systeem zit dan het aankan. Daardoor remt het zo krachtig (bevriezing) dat het hele organisme op dat moment wordt stilgelegd. De enorme energie in het zenuwstelsel wordt vastgehouden en kan geen kant op. De hulpeloosheid die dan wordt ervaren is een diepgaand gevoel van verlamming; je kunt niet schreeuwen, bewegen of voelen.

Hyperactivering, verstrakking, dissociatie en hulpeloosheid zijn normale reacties op gevaar, maar als ze chronisch worden kunnen ze samensmelten tot posttraumatische stress.

Het herstel van assertiviteit is een belangrijk onderdeel van traumaverwerking om je los te maken van het gevoel van onbeweeglijkheid.

Hoe kom je meer in je lichaam?

Jezelf welkom heten in je lichaam onder de douche.

Neem de douchekop in de handen en ga je hele lichaam bij langs. Het zachte warme water maakt je wakker in je lichaam; je handen, je armen, je hoofd en nek, borst, buik, heupen, benen, voeten, rug, billen. Blijf er steeds met je aandacht bij en ervaar hoe het voelt bij de verschillende lichaamsdelen. Probeer dit woorden te geven zoals; warm, strak, gevoelloos, tintelend, koud etc.

Inspiratie:

Focusing  Auteur: Eugene Gendlin

De tijger ontwaakt Auteur: Peter Levine