Het destructieve aspect van boosheid
Je ziet wel de splinter in een anders oog maar niet de balk in je eigen oog.
We zijn (bijna) allemaal wel eens boos en hebben allemaal wel eens een meningsverschil. Een meningsverschil kan ontaarden in ruzie. We kunnen op verschillende manieren ruzie maken: in stilte, ondergronds door dagenlang niets meer tegen elkaar te zeggen, of op zijn Italiaans, waarbij de borden door de kamer vliegen. Een ruzie is destructief wanneer die zich beperkt tot het uiten van verwijten of ontaardt in een machtsstrijd, waardoor de achterliggende kwetsingen verborgen blijven voor elkaar. Bij een machtsstrijd gaat het niet meer om het onderwerp van de ruzie, maar om wie er gelijk heeft of krijgt. Dit soort ruzies kunnen lang duren en maken meer kapot dan je lief is, zeker als het fysiek gewelddadig wordt.
De enige kans op verzoening is stoppen met vechten, gelijk willen hebben of een bekentenis willen van de ander.
Het belangrijkste is, dat je aandacht zich verplaatst van de ander naar jezelf, zodat je kunt stilstaan bij jouw achterliggende gevoelens (dus niet die van de ander). Misschien voel je je teleurgesteld of heb je het gevoel dat je niet serieus wordt genomen. Jouw pijn is van jou, ook als de ander iets heeft gezegd, wat jou heeft gekwetst. Het is ook mogelijk dat je verkeerde veronderstellingen hebt gemaakt, bijvoorbeeld dat je denkt dat de ander je niet belangrijk vindt. Het is juist de kunst om ruzie te gebruiken om dichter bij elkaar te komen en elkaar te leren begrijpen.
Boosheid is destructief wanneer de gevolgen nadelig zijn, voor jezelf en voor anderen.
Ook al kan het uiten ervan opluchting geven, dan wil dat nog niet zeggen dat het een constructief effect op je omgeving heeft. Dat is vooral het geval, wanneer de intensiteit van de emotie niet past bij de gebeurtenis. Stel dat iemand per ongeluk op je voet staat en je geeft de persoon een ram voor zijn hoofd, dan staat die reactie niet in verhouding tot het gebeurde. Dan is de kans groot dat je boosheid hebt opgespaard of geraakt bent in oude gevoelens. Meestal besef je niet dat je boosheid wel eens te maken kan hebben met ervaringen uit het verleden. Stel dat je ouders vroeger erg bepalend waren, dan kun je allergisch reageren op mensen die jou vertellen wat je moet doen of wat goed voor je is. Het kan zo ver gaan, dat je al op de kast zit, wanneer het maar even naar autoriteit ruikt. Een heftige boosheid kan je dusdanig overvallen, dat jij en de omstanders ervan schrikken.
Destructieve boosheid kan worden veroorzaakt door verschillen in waarden en normen.
Zowel in relaties, vriendschappen, op het werk als in de samenleving. Je kunt door deze verschillen en door het gebrek aan kennis over de waarden en normen van anderen gedrag verkeerd interpreteren en mensen daardoor veroordelen. Deze onrechtvaardige boosheid komt vaak voort uit een onbewuste verachting dat iedereen zich hoort te gedragen volgens je eigen normen en waarden. Het zijn eerder misverstanden en onwetendheid die hieraan ten grondslag liggen. Je bent meestal bekend met het feit dat mensen uit andere landen leven volgens andere waarden en normen, maar je hebt niet altijd in de gaten dat landgenoten ook vanuit verschillende waarden en normen kunnen leven.
Jaap en Ria zijn getrouwd. Jaap komt uit een groot gezin, waarin het de gewoonte is om elkaar regelmatig op te zoeken en elkaar op de hoogte te houden van ieders wel en wee. Ria komt uit een gezin met drie kinderen. Zij groeide op met de waarde dat iedereen recht heeft op zijn eigen ruimte. Het was belangrijk om elkaar met rust te laten. Jaap vindt dat Ria meer aandacht moet besteden aan haar familie en Ria vindt dat Jaap zijn familie meer met rust moet laten. Dit leidt herhaaldelijk tot ruzie.
Destructieve boosheid kan ontstaan, wanneer je denkt dat anderen de boosdoeners zijn of de dwarsliggers van jouw problemen.
Anderen zijn dan lastig, doen niet wat jij wilt of staan je in de weg. Wanneer je partner, kind of collega nu maar zou veranderen, zou het leven heel wat aangenamer zijn. Maar deze verwijtende boosheid leidt eerder tot escalatie dan tot genoegdoening en heeft uiteindelijk een destructief effect op het samenleven en -werken met anderen. De betrokkenen kunnen zich aangevallen, gekwetst en afgewezen voelen. Hierdoor kunnen ze in de tegenaanval gaan, waardoor je nog verder van huis bent of ze passen zich aan, uit angst voor jouw boosheid.
“Verwijten is makkelijk. Mensen zijn gewend verwijten te horen. Soms zijn ze het ermee eens en haten zichzelf, wat hen er helaas niet van weerhoudt zelf ook te verwijten. Als wij opkomende verwijten voorvoelen, is het nodig wat gas terug te nemen en nog een tijdje naar de pijn te luisteren.”
Marshall Rosenberg
Uit: Geweldloze communicatie
Verwijtende boosheid kan worden veroorzaakt door verkeerde veronderstellingen over mensen in je omgeving.
Zo kun je het idee hebben, dat ze jou niet waarderen of je met opzet tegenwerken. Door bepaalde veronderstellingen kun je bijvoorbeeld het gevoel hebben, dat je altijd alles alleen moet doen of moet vechten voor aandacht. Maar vaak is het niet wat een ander van je vindt, maar wat je diep van binnen van jezelf vindt. Dat noemen we een negatief zelfbeeld. Mensen in je omgeving zijn meestal minder met jou bezig dan je denkt. Je levert een hopeloos gevecht met jezelf tegen anderen en loopt het risico dat mensen zich door jouw verwijten uiteindelijk tegen jou keren. Het lijkt alsof je hebt zitten wachten op het moment dat iemand een negatieve opmerking maakt, want dan kun je tegen jezelf zeggen: “Zie je wel, ik ben…” Ondertussen zie je niet hoe je zelf hiervoor hebt gezorgd.
Boosheid werkt destructief, wanneer je bepaalde gevoelens wilt maskeren, zoals machteloosheid of onzekerheid.
Er zijn dagelijkse voorvallen waardoor je je machteloos kunt voelen; wanneer je partner het niet met je eens is, wanneer je kinderen niet willen luisteren of wanneer je collega’s hun eigen gang gaan. In plaats van je machteloosheid te laten zien, zet je je stekels op of ga je in de aanval door de ander iets te verwijten. Dit kan voor je omgeving heel verwarrend zijn. Zij voelen zich aangevallen en gaan zich daardoor verdedigen of ze worden ook boos.
Saskia is 27 jaar. Ze werkt sinds vijf jaar in haar eerste baan en nu ook een jaar als teamleider. In overlegsituaties met andere teamleiders is ze de jongste en zo wordt ze ook behandeld. Ze voelt zich vaak niet serieus genomen. Ze wordt steeds vaker boos op deze, naar haar idee, oude, starre knarren. Maar ze doet haar mond nauwelijks open, aarzelt en gedraagt zich onzeker. In haar eigen team is ze echter wel krachtig aanwezig. Ze zou willen dat haar oudere collega’s haar serieus namen, dan is het probleem opgelost, denkt ze.
Saskia heeft niet in de gaten dat ze zich gedraagt als een junior. Haar boosheid is een uiting van machteloosheid die eerder destructief gaat werken op de relatie met haar collega-teamleiders, dan dat ze haar serieus zullen nemen. Haar uitdaging is om zichzelf serieus te nemen en meer op de voorgrond te treden. De kans is groot dat haar collega’s haar dan ook serieus nemen.
Naast machteloosheid kan boosheid ook maskeren dat je geschrokken of in paniek bent.
Zo zag ik eens ouders boos uitvallen naar hun kind, nadat het zoek was geraakt, terwijl ze eigenlijk ontzettend geschrokken waren. Toen de ouders boos werden, barstte het kind in huilen uit. Op dat moment realiseerden de ouders zich, dat ze in feite heel blij waren dat hun kind weer terug was en konden ze dat ook laten zien. Hun boosheid had een negatief effect op het kind.
Kwaad worden is menselijk, kwaad blijven is duivels.
“Als je inziet dat iedere confrontatie met de buitenwereld je in contact brengt met je eigen achtergrond, je eigen onverwerkte emoties, dan kun je iedere ruzie aangrijpen als een mogelijkheid om dichter bij jezelf te komen.”
Riekje Boswijk-Hummel
Uit: Ruzie
Een extreme vorm van destructieve boosheid is agressie.
Agressie komt van ‘agressor’, dat betekent aanvaller of indringer. De agressor dringt jouw territorium binnen. Zoals men bij oorlog over een landsgrens gaat, zo gaat men bij persoonlijke agressie over een persoonlijke grens. Meestal denk je bij agressie aan gewelddadigheden, zoals vechtpartijen, mishandeling of misbruik, maar er is veel meer dagelijks grensoverschrijdend gedrag dan je je waarschijnlijk realiseert. Denk aan de manipulerende verkoopmethoden op straat en via de telefoon of de agressie in het verkeer. Op het werk heb je soms te maken met collega’s die met veel overtuigingskracht hun idee doordrukken of jouw mening bagatelliseren. In een relatie kun je te maken hebben met agressie, wanneer je partner bijvoorbeeld extreem jaloers is of zijn frustraties op je afreageert. Agressie roept primair agressie op, maar veel mensen schrikken en voegen zich naar de eisen van de ander uit angst, wat ook niet ten goede komt aan een relatie.
Dienstverlenende organisaties, zoals woningbouwcorporaties, krijgen steeds meer te maken met agressie. Hierin moet een belangrijk onderscheid gemaakt worden tussen instrumentele agressie en frustratieagressie. Mensen die instrumentele agressie inzetten om iets voor elkaar te krijgen vertonen meestal een vast patroon van opbouwende agressie, dreigen en de omgeving vernielen. De klant gaat ervan uit dat hij zijn zin krijgt. Bij frustratieagressie is iemand net een opgeblazen ballon. Op het moment dat iemand zijn agressie uit, loopt de ballon langzaam leeg. Instrumentele agressie vraagt om een andere benadering dan frustratieagressie. Iemand met frustratieagressie kun je helpen door te erkennen dat iemand boos is en dat je begrip hebt voor zijn situatie. Dat lucht op en zo kan er bereidheid ontstaan om weer te luisteren en een normaal gesprek te hebben. Bij instrumentele agressie is het ook belangrijk om iemand serieus te nemen, maar wel zonder toe te geven. Dat is een ware uitdaging, want het is heel beangstigend als iemand je zo bedreigend benadert.
Dus de emotie boosheid is een complexe emotie en kan veel verwarring geven.
Zelfs eenvoudige dingen zoals vermoeidheid of hitte kunnen ervoor zorgen dat je boos wordt, omdat je op zo’n moment weinig kunt hebben. Niet alleen boosheid uiten kan een destructief effect hebben, maar ook het onderdrukken ervan, vooral op jouw eigen welzijn.
Wat kan er gebeuren als je je irritaties niet uit?
- Je schikt je in een oneerlijke situatie.
- Je voelt je niet de baas over je eigen leven.
- Je voelt je onrechtvaardig behandeld.
- Je offert jezelf op, in naam van de lieve vrede.
- Je voelt je machteloos.
- Je voelt je een slachtoffer.
- Je hebt periodes dat je je depressief voelt.
- Je hebt regelmatig last van hoofdpijn, nekpijn, rugpijn.
Ook al kies je ervoor om je boosheid te onderdrukken, dan zal het toch een uitweg vinden, want de energie is te sterk. Het zal zich dan kenbaar maken in de vorm van bijvoorbeeld vermoeidheid, onrust, stress of depressieve gevoelens.
Je kunt leren je boosheid te uiten zonder explosief of gewelddadig te zijn.
Je kunt leren de energie van boosheid te gebruiken om in beweging te komen, zonder boos te hoeven zijn.
Heb je behoefte aan begeleiding hierbij? Ik help je graag.
Neem contact met mij op via de contactpagina.
Kijk naar de mogelijkheden voor coaching:
Copyright: Marja Postema Emotionele intelligentie Academie
