De functie van de primaire emoties: angst, boosheid, verdriet en vreugde

De functie van angst

Angst is een belangrijke emotie die je waarschuwt en beschermt. Het is een basisinstinct voor overleving. De lichamelijke reactie op angst is zweten, rillen, misselijkheid, kortademig en hartkloppingen. Angst is een natuurlijk onderdeel van je biologie en veroorzaakt een instinctieve reactie die aanzet tot vechten, vluchten of bevriezen.

In het dagelijkse leven ervaren we veel meer psychologische angsten, zoals de angst te worden afgewezen, bekritiseerd of verlaten. Deze angsten zijn verbonden met een menselijke behoefte aan liefde, bevestiging en geborgenheid. De angst geeft een signaal dat je een bepaalde behoefte hebt. Zo kan de angst voor afwijzing aangeven dat je bevestiging nodig hebt, de angst voor afhankelijkheid dat je het belangrijk vindt om je eigen weg te kunnen gaan en de angst voor het onbekende kan je ertoe aanzetten ervoor te zorgen dat je goed geïnformeerd bent.

Naast de psychologische angsten kennen we ook verschillende sociale angsten, zoals de angst om niet uit je woorden te komen of om genegeerd te worden. Op die manier maakt angst je bewust van je kwetsbaarheid.

De functie van boosheid

Het is gemakkelijk genoeg om kwaad te worden.

Maar kwaad zijn op de juiste persoon,

in de juiste mate,

op de juiste tijd, om de juiste reden en de juiste manier,

dat is niet gemakkelijk.

Aristoteles (Ethica)

Boosheid is een sterke emotie die je kracht geeft om in beweging te komen. Het kan je de energie geven voor jezelf op te komen, dat wat je dierbaar is te verdedigen, je grenzen aan te geven, een prestatie te leveren of uiting te geven aan frustratie. Door de krachtige energie, kom je gemakkelijker in beweging en ga je er letterlijk en figuurlijk steviger door staan. Met behulp van de energie van boosheid zorg je ervoor dat je persoonlijke grenzen niet overschreden worden. Het is een ‘nee’ tegen iets verkeerds. Boosheid wil dat je in actie komt. Je wordt meestal boos, wanneer je onrechtvaardig wordt behandeld. Daarnaast ondersteunt het je in het vechten voor datgene wat waardevol voor je is. Dat kunnen je kinderen, partner of je werk zijn, maar ook geloofsopvattingen, principes of ambities.

Wanneer je boos wordt word je warm, versneld je hartslag, je spieren spannen zich. Je lichaam bereid zich voor om aan te vallen.

Het is belangrijk om meer inzicht te krijgen in de complexiteit van boosheid, omdat boosheid een masker kan zijn voor machteloosheid of verdriet. Daarom kan het belangrijk zijn om tot 10 te tellen, voordat je je boosheid uit. Maar voor diegene die bij voorbaat alle boosheid wegslikt is het goed om de boosheid te leren kennen in een veilige omgeving.

De functie van verdriet

Verdriet helpt je verlies en teleurstelling te verwerken en opgebouwde spanning los te laten. Verdriet wordt opgeroepen na het verlies van iets dierbaars, een familielid, geliefde, een huisdier maar ook het verlies van gezondheid of een baan. Verdriet is ontlading. Daarnaast helpt verdriet om teleurstelling, dat wensen en verwachtingen niet uitkomen, te verwerken. Verdriet is een gezonde reactie op de tegenslagen die we hebben te incasseren. Verdriet doet pijn, want het betekent het loslaten van iets waaraan we gehecht zijn. Door het accepteren van verdriet wordt echte vreugde mogelijk. Lichamelijk kun je een brok in je keel ervaren, een bekneld gevoel in de borst of een zwaar gevoel in je hoofd, vooral achter je ogen.

 De functie van vreugde

Vreugde is de energie van een gevoel van welzijn. Ze stimuleert, laadt op, doet de ogen stralen. Vreugde is van nature ontspannen, open en aanstekelijk. Vreugde heeft net als de andere emoties een helende invloed en moedigt ons aan. Humor stelt ons in staat de dingen te relativeren, waarmee we onszelf niet zo serieus nemen. Het bevrijdt ons even van de ernst van het leven.

Blijheid heeft de functie om onze behoefte tot gelukkig te zijn, te voorzien. Met blijheid maken we ons aantrekkelijk voor de ontmoeting met anderen. Vreugde wordt opgeroepen na een positieve ervaring, die het lichamelijk en psychisch welzijn verhoogt. Wie vreugde kent, mobiliseert energie, zet zich open voor meer ervaringen en durft meer aan. Het kan leiden tot nieuwe of versterkte sociale banden.

Omgaan met de primaire emoties

Angst, boosheid en verdriet zijn nodig voor onze overleving en welzijn. Het is daarom belangrijk te leren om deze emoties te herkennen en erkennen. Aan ons is de uitdaging om onze onvermijdelijke kwetsbaarheid te aanvaarden en ons daardoor niet te laten belemmeren in dat wat we echt willen en nodig hebben.

Er is moed voor nodig om tegenslag, angst en verdriet te aanvaarden. Moed spoort je aan om een standpunt in te nemen, je stem te verheffen, pijn onder ogen te zien, je kwetsbaar op te stellen en hulp te vragen wanneer je dat nodig hebt.

Reflectie Vragen

Hoe ga je om met teleurstellingen?

Wat was de houding van je ouders t.a.v. verdriet.

Welke boodschappen heb jij over vreugde en genieten gekregen?

Mag je boos zijn?

Hoe kijk je tegen de emoties angst aan?

Wie zijn eigen gevoelens goed kent en accepteert, kan zich gemakkelijker verplaatsen in de emoties van anderen.